Lý do vì sao UPS làm tăng nguy cơ cháy nổ máy tính?

UPS (bộ lưu điện) được sản xuất chuyên dụng dành cho máy tính, do vậy nếu nói UPS làm tăng nguy cơ cháy nổ thì có thể nhiều người bật cười. Tuy nhiên đây là một thực tế.

Nguyên lý của UPS là sử dụng một ắc quy được sạc điện thường xuyên và một bộ "kích" điện để biến đổi từ dòng điện của ắc-quy sang điện áp 220V trong trường hợp điện áp nguồn bị mất (bộ kích điện này chỉ hoạt động khi mất điện đầu vào). Nguyên lý bộ kích điện của UPS là sử dụng các bóng bán dẫn công suất lớn (đôi khi được đóng gói dưới vỏ của một IC) tạo thành một bộ dao động với nguồn ắc-quy. Bộ dao động này sẽ cố gắng tạo một sóng dao động xoay chiều hình sin 50Hz giống như nguồn điện thông thường chúng ta sử dụng và thông qua một bộ biến áp để đưa lên thành điện áp xoay chiều 220V/50Hz.

Nguyên lý thì đơn giản như một bài thực tập của một kỹ thuật viên điện tử mới vào nghề, nhưng thực hiện lại hết sức phức tạp ở mấy lý do:

+ Hình dạng Sóng của điện áp đầu ra hết sức khó để có được hình sin, nếu như không nói rằng không thể làm được dù ngay với cả UPS đắt tiền nhất. Người ta chỉ có thể cố làm cho giống mà thôi. Trong đó có 2 điểm nguy hiểm, một là có thể sinh ra các sóng có đỉnh rất nhọn, đưa điện áp đầu ra cao lên tới vài trăm V trong một khoảng thời gian cực ngắn mà các thiết bị đo thông thường dùng đồng hồ không thể phát hiện được, chỉ có thể phát hiện được bằng các máy đo sóng. Hai là sóng đầu ra méo, tức là khác nhiều hình sin, do đó làm thay đổi toàn bộ các hoạt động của các thiết bị sử dụng. Lưu ý các thiết bị sử dụng điện có chứa các biến áp, cuộn cảm,... sẽ thay đổi đặc tính hoàn toàn khi hoạt động với nguồn điện đầu vào khác hình sin tần số 50Hz.

+ Các thiết bị bán dẫn rất nhạy cảm với điện áp cao, do đó nếu các bóng bán dẫn (hoặc IC) của bộ kích điện chất lượng kém thì dễ hỏng. Khi hỏng, có nguy cơ cao nướng các thiết bị sử dụng qua UPS.

Do vậy, nếu sử dụng UPS chất lượng kém thì điện áp đầu ra rất méo, khác xa với hình sin và có thể lẫn những sóng có đỉnh rất nhọn và các đỉnh nhọn này chính là một trong những "sát thủ" cho thiết bị bán dẫn, trong đó có máy tính. Đặc biệt, quan trọng hơn là hình dạng của sóng điện áp nếu khác xa với hình sin thì sẽ dẫn đến hoạt động rối loạn của bộ cấp nguồn của các thiết bị sử dụng qua UPS, đặc biệt là bộ nguồn máy tính. Các đáp ứng vào/ra của bộ nguồn khi được cấp 1 nguồn điện vào khác xa với tính toán lúc chế tạo sẽ là nguyên nhân làm tiêu tùng bộ máy tính của bạn.

Cảm ơn bạn ở trên vì những thông tin hữu ích này, nhờ vậy mà mình hiểu ra là vì sao trong 3 ngày mà mình bị cháy 2 con PSU xịn. Hix thật là đau lòng quá đi. Có lẽ nên đi bảo hành cái con UPS của mình rồi. Hàng mình dùng là Santak, hiệu này dùng cũng đâu đến nỗi đâu nhỉ

Chào bạn,

Thật ra UPS không thường gây ra cháy nổ nguồn máy tính hoặc thiết bị nhạy cảm khác. Nguyên lý hoạt động nói đơn giản là bình thường nguồn điện AC nạp cho Accu bên trong UPS, đồng thời cung cấp cho thiết bị ( nguồn máy tính chẳng hạn). Khi mất điện lưới, UPS sẽ cấp nguồn dự phòng từ Accu thông qua một bộ dao động để mô phỏng dạng sóng sin. Dĩ nhiên sự mô phỏng nầy cũng tạo nên các méo hài nhưng hiện nay độ méo nầy rất thấp. Khi có sự cố trong mạch dao động, cơ chế bảo vệ sẽ tự động ngắt dao động và phát tiếng kêu cảnh báo. Đầu ra sẽ không có điện áp và thiết bị tải hầu như vẫn an toàn.

Mở rộng thêm, có hai loại UPS: loại online và loại ofline. Loại ofline minh vừa giới thiệu ở trên, output bình thường được cấp nguồn từ điện lưới, chỉ khi mất điện lưới thì mới sử dụng nguồn Accu thông qua bộ dao động. Loại Online thì luôn luôn lấy nguồn từ bộ dao động bất kể nguồn điện lưới có hay không. Với các UPS loại nầy hầu như mô phỏng hoàn toàn dạng sóng Sin và thường được sử dụng trong công nghiệp. Bản thân mình đã từng cung cấp và lắp đặt một UPS online có công suất đến 400kvA cho nhà máy liên doanh nước ngoài.

Như vậy, nếu máy tính của bạn thường hư nguồn thì bạn nên xem lại tiếp xúc của ổ cắm, có quá tải với bộ nguồn máy tính hay không. Riêng nhãn hiệu SANTAK mình cũng thường cung cấp cho nhà máy công nghiệp, sử dụng tốt lắm mà!

Nếu cần trao đổi thêm có thể LH: viethungtech@gmail.com (gap Tuan)