Dây an toàn được sinh ra với chỉ một tác dụng: giữ cho hành khách không bị văng khỏi ghế, lao về phía trước khi xe bị dừng lại đột ngột. Nói ngắn gọi, nó có nhiệm vụ làm triệt tiêu quán tính. Khi xe dần tăng tốc, vận tốc chuyển động của người ngồi trên xe cũng tăng lên. Trong điều kiện bình thường, người và xe có tốc độ gần như tương đương nên có cảm giác cả hai chuyển động như một thể thống nhất.
Giả sử xe đang chạy ở tốc độ 60 km/h, bất thình lình va phải một vật chắn, chẳng hạn một gốc cây hay cột điện, chiếc xe sẽ bị chặn lại. Lúc đó bạn sẽ nhận thấy rằng mọi vật trên xe chuyển động với vận tốc riêng của nó. Chẳng hạn như chính bạn, không bị cản bởi bất kỳ vật gì, sẽ tiếp tục di chuyển về phía trước với tốc độ khoảng 60 km/h trong khi chiếc xe đã dừng. Nếu không được giữ bởi đai an toàn, sẽ có nguy cơ va ngực vào vô-lăng (nguyên nhân gây ra cái chết cho phần lớn lái xe) ở tốc độ 100 km/h, hoặc sẽ lao vào kính chắn gió (nếu ngồi ghế trước) cùng tốc độ tương đương, và kết quả là sẽ bắn ra phía trước xe. Cũng giống như cột điện đã làm dừng chiếc xe, những vật bạn va phải trong khi văng về phía trước, như kính chắn gió hay mặt đường, sẽ làm giảm tốc độ của bạn.
Tuỳ theo đó là vật gì, cách thức mà nó tác động và ở điểm nào trên cơ thể mà bạn có thể lập tức tử vong hay vẫn còn sống sót. Thông thường, khi lao về phía trước, đầu là phần cơ thể của bạn tiếp xúc với kính chắn gió trước tiên. Do kính là một chất liệu cứng, nó sẽ làm giảm tốc độ lao về trước của bạn rất nhanh. Trong khi đó, đầu lại là một trong những khu vực dễ tổn thương nhất, nên nguy cơ gặp chấn thương nghiêm trọng là khó tránh khỏi. Đai an toàn, làm bằng chất liệu mềm, có nhiệm vụ giữ bạn ngồi nguyên tại chỗ bằng cách tác động lên những phần khó thương tổn của cơ thể.
Một đai an toàn đạt tiêu chuẩn thường gồm một dây chạy vòng ngang hông (lap belt) và một dây vắt chéo qua vai (shoulder belt). Các đầu dây được gắn chặt vào khung xe, có một khoá nối giúp bạn cài dây. Khi thắt đúng quy cách, các dây này tác dụng phần lớn lực kéo tới vào khung xương chậu và xương sườn. Lực này tác động vào nhiều điểm trên cơ thể, do vậy làm giảm phần lớn các tác hại.
Loại đai đơn giản nhất, thường sử trên các xe trượt tại các công viên giải trí chỉ gồm dây bản rộng gắn chặt vào thân xe. Những đai này rất an toàn nhưng kém phần tiện nghi. Đai an toàn trên xe thông thường có thể nới rộng hoặc xiết chặt, giúp bạn có thể với ra phía trước trong khi vẫn được giữ lại ghế. Nhờ khả năng co giãn nên đai an toàn không chặn có nghĩa là chuyển động của bạn ngay lập tức. Tuy nhiên độ giãn không nên quá lớn, nếu không ngực bạn sẽ va vào vô-lăng (khi bạn ngồi ở ghế lái), hoặc bạn có thể văng vào cửa sổ hai bên.