Bị cao huyết áp kiêng ăn gì?

Khi bị cao huyết áp, ngoài thuốc ra, việc lựa chọn và duy trì một chế độ ăn khôn ngoan và thích hợp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh vấn đề tuân thủ những nguyên tắc chung như ăn nhạt, hạn chế mỡ động vật, kiêng các chất kích thích..., người bệnh nhiều khi tỏ ra lúng túng khi chọn dùng các đồ ăn thức uống cụ thể trong sinh hoạt thường nhật. Trên cơ sở kết hợp kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu của dinh dưỡng học cổ truyền và hiện đại, bài viết này xin được giới thiệu một số thực phẩm thích hợp và có lợi cho việc phòng chống cao huyết áp để độc giả tham khảo và vận dụng.

Cần tây: Có tên khoa học là Apium graveolens L., dùng thứ càng tươi càng tốt, rửa thật sạch, giã nát rồi ép lấy nước (nếu có máy ép thì càng tốt), chế thêm một chút mật ong, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 40ml. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, nước ép cần tây có tác dụng làm giãn mạch, lợi niệu và hạ huyết áp. Cần chú ý tránh nhầm lẫn với loại cần ta thường dùng làm rau ăn hàng ngày, có tên khoa học là Oenanthe stolinefera Wall.

Cải cúc: Là loại rau thông dụng, có hương thơm đặc biệt, chứa nhiều acid amin và tinh dầu, có tác dụng làm thanh sáng đầu óc và giáng áp. Nên dùng làm rau ăn hàng ngày hoặc ép lấy nước cốt uống, mỗi ngày chừng 50ml, chia 2 lần sáng, chiều. Đặc biệt thích hợp với những người bị cao huyết áp có kèm theo đau và nặng đầu.

Rau muống: Còn gọi là ung thái, không tâm thái, đằng đằng thái..., chứa nhiều canxi, rất có lợi cho việc duy trì áp lực thẩm thấu của thành mạch và huyết áp trong giới hạn bình thường, là thứ rau đặc biệt thích hợp cho những người bị cao huyết áp có kèm theo triệu chứng đau đầu.

Măng lau: Có công dụng hoạt huyết, thông tràng vị, khai hung cách (làm thoải mái lồng ngực) và chống phiền khát. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, măng lau có khả năng tiêu trừ mệt mỏi, tăng cường thể lực, làm giãn mạch, cường tim, lợi niệu, giáng áp và phòng chống ung thư, là thức ăn rất thích hợp cho người bị cao huyết áp và xơ vữa động mạch.

Cà chua: Có công dụng thanh nhiệt giải độc, lương huyết bình can và giáng áp. Là thực phẩm rất giàu vitamin C và P, nếu ăn thường xuyên mỗi ngày 1- 2 quả cà chua sống sẽ có khả năng phòng chống cao huyết áp rất tốt, đặc biệt là khi có biến chứng xuất huyết đáy mắt.

Cà rốt: Có tác dụng làm mềm thành mạch, điều chỉnh rối loạn lipid máu và ổn định huyết áp. Nên dùng dạng tươi, rửa sạch, ép lấy nước uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần chừng 50ml. Đây là thứ nước giải khát đặc biệt tốt cho những người bị cao huyết áp có kèm theo tình trạng đau đầu, chóng mặt.

b>Hành tây: Trong thành phần không chứa chất béo, có khả năng làm giảm sức cản ngoại vi, đối kháng với tác dụng làm tăng huyết áp của Catecholamine, duy trì sự ổn định của quá trình bài tiết muối Natri trong cơ thể nên làm giảm huyết áp. Ngoài ra, vỏ hành tây còn chứa nhiều Rutin rất có lợi cho việc làm vững bền thành mạch, dự phòng tai biến xuất huyết não.

Mộc nhĩ: Mộc nhĩ đen hay mộc nhĩ trắng đều là những thực phẩm rất có lợi cho người bị cao huyết áp. Hàng ngày có thể dùng mộc nhĩ trắng 10g hoặc mộc nhĩ đen 6g, đem nấu nhừ rồi chế thêm 10g đường phèn ăn trong ngày. Khi có biến chứng xuất huyết đáy mắt thì đây là loại thức ăn lý tưởng.

Tỏi: Có công dụng hạ mỡ máu và hạ huyết áp. Hàng ngày nếu kiên trì ăn đều đặn 2 tép tỏi sống hoặc đã ngâm dấm, hay uống 5ml dấm ngâm tỏi thì có thể duy trì huyết áp ổn định ở mức bình thường.

Đậu Hà Lan và đậu xanh: Là hai loại thực phẩm rất có lợi cho người bị cao huyết áp. Hàng ngày nên dùng giá đậu Hà Lan 1 nắm rửa sạch rồi ép lấy nước uống hoặc dùng làm rau ăn thường xuyên. Kinh nghiệm dân gian thường dùng đậu xanh hầm với hải đới ăn hoặc đậu xanh và vừng đen sao thơm, tán bột ăn mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 50g để phòng chống cao huyết áp.

Sữa đậu nành: Là đồ uống lý tưởng cho người bị cao huyết áp, có công dụng phòng chống vữa xơ động mạch, điều chỉnh rối loạn lipid máu và giáng áp. Mỗi ngày nên dùng 1.000ml sữa đậu nành pha với 100g đường trắng, chia uống vài lần trong ngày.

Táo: Là loại táo to nhập từ Trung Quốc và các nước châu Âu, chứa nhiều Kali có thể kết hợp với lượng Natri dư thừa để đào thải ra bên ngoài, giúp cho cơ thể duy trì huyết áp ở mức bình thường. Mỗi ngày nên ăn 3 quả hoặc ép lấy nước uống 3 lần, mỗi lần chừng 50ml.

Lê: Là thứ quả có công dụng thanh nhiệt, trấn tĩnh và giáng áp, rất có lợi cho những người bị cao huyết áp có kèm theo các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, ù tai, hay hồi hộp trống ngực. Mỗi ngày nên ăn đều đặn từ 1- 2 quả hoặc ép lấy nước cốt uống.

Chuối tiêu: Có công dụng thanh nhiệt, lợi niệu, thông tiện và giáng áp. Mỗi ngày nên ăn từ 1-2 quả, hoặc dùng vỏ quả chuối tiêu tươi 30-60g sắc uống thay trà.

Dưa hấu: Rất thích hợp cho người bị cao huyết áp vào mùa hè vì có tác dụng thanh nhiệt và lợi niệu khá tốt, từ đó giúp cho huyết áp được ổn định. Người ta còn dùng vỏ dưa hấu 12g và thảo quyết minh 12g sắc uống thay trà hàng ngày, hoặc ăn hạt dưa hấu mỗi ngày từ 9-15g để làm hạ huyết áp.

Dưa chuột: Chứa nhiều muối Kali, có tác dụng thanh nhiệt, giải thử, lợi niệu và giáng áp, rất thích hợp cho người bị cao huyết áp về mùa hè. Nên dùng dưới dạng ăn sống hoặc chế thành dưa góp nhưng chú ý không cho quá nhiều muối.

Nho: Rất tốt cho người bị cao huyết áp, kể cả nho tươi hoặc nho khô, vì trong thành phần có chứa nhiều muối Kali nên có công dụng giảm áp, lợi niệu và bồi phụ lượng Kali mất đi do dùng các thuốc lợi tiểu

Ngoài ra, người bị cao huyết áp còn nên trọng dụng một số thực phẩm khác như ngô (đặc biệt là trà râu ngô), vừng, hạt sen, ngó sen, củ cải, đậu tương, cải xanh, bắp cải, dầu thực vật, trà tâm sen, trà hoa hòe, trà thảo quyết minh, trà cúc hoa, trà bạch cúc, trà kỷ tử, mật ong... Không hoặc hạn chế dùng một số thực phẩm như lòng đỏ trứng, não động vật, gan dê, thịt chim sẻ, thịt dê, thịt chó, thận lợn, mỡ động vật, rượu trắng, dưa hoặc cà muối mặn, thuốc lá, cà phê, trà đặc, hạt tiêu, ớt, gừng...

Bệnh tăng huyết áp có thể gây nên những biến chứng nguy hiểm” suy tim, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não…. Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ người bệnh cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Khuyến cáo về muối: < 6g muối/ ngày:

Trong số 5g muối dùng hàng ngày, 2g đã có sẵn trong thực phẩm, do đó gia vị nêm nếm chỉ khoảng 3g. 3g muối tương đương: hơn 1/2 muỗng cà phê muối; 1 muỗng cà phê vun bột nêm; 3 muỗng cà phê nước mắm; 5 muỗng cà phê nước tương.

Khi có suy tim, suy thận, phù, tiểu ít… thì phải ăn nhạt hoàn toàn hoặc chỉ sử dụng < 2g muối/ngày theo chỉ định của bác sĩ.

Không nên ăn các thức ăn chế biến sẵn như: cà dưa muối, mắm, thức ăn đóng hộp, giò lụa, xúc xích, các loại hải sản khô (cá khô, tôm khô)…

Hạn chế nêm bột ngọt trong nấu ăn.

Hạn chế dùng thêm nước chấm mặn trong bữa ăn như: nước mắm, muối tiêu…

Chế độ ăn giàu canxi, kali, magiê:

Kali: 4.000 – 5.000mg/ngày.

Cần ăn nhiều rau quả và trái cây (> 500g/ngày) để cung cấp đủ kali cần thiết và đáp ứng nhu cầu về vitamin và chất xơ (chỉ hạn chế kali khi bệnh nhân bị suy thận có phù, tiểu ít).

Thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật: ngũ cốc, khoai củ, đậu đỗ và các loại rau quả đều có nhiều kali và magiê.

Sữa và các chế phẩm từ sữa là nguồn canxi tốt.

Hạn chế thức ăn có nhiều cholesterol:

Chọn thịt nạc, bỏ da, không ăn nội tạng (óc, tim, gan…).

Hạn chế ăn lòng đỏ trứng.

Nên dùng chất béo từ dầu thực vật như dầu nành, dầu hướng dương, dầu oliu, dầu mè… (chú ý không dùng dầu chiên qua chiên lại nhiều lần sẽ tạo ra loại chất béo chuyển đổi Transfat gây hại cho sức khỏe).

Nên ăn cá tối thiểu 3 lần trong tuần.

Nên ăn các loại cá biển sâu như: cá thu, cá hồi, cá trích, cá kiếm, cá ngừ… có nhiều chất béo omega 3 có lợi cho tim mạch, ăn tối thiểu 3 lần trong tuần.

NGUYÊN TẮC DINH DƯỠNG:

Cân đối năng lượng và các chất dinh dưỡng.

Hạn chế muối trong khẩu phần ăn.

Ăn nhiều rau củ quả và trái cây.

Hạn chế cholesterol, acid béo bão hòa.
Hạn chế các chất kích thích.

Tăng cường chất xơ:

Lượng chất xơ cần cung cấp từ 20 – 30g/ngày (tương đương khoảng 300 – 400g rau xanh hoặc 200 – 300g trái cây).

Những thực phẩm tốt cho người tăng huyết áp: cần tây, cải cúc, rau muống, cà chua, cà, cà rốt, đậu Hà Lan, đậu xanh, táo, chuối tiêu, dưa hấu, dưa chuột…

Thức uống:

Nước cam, chanh, bưởi… giàu kali.

Nước chè xanh, chè hoa hòe, nước ngô luộc, nước rau luộc giúp lợi tiểu, an thần, hạ huyết áp.

Bỏ rượu bia, cà phê, chè đặc.

Thay đổi lối sống:

Chế độ luyện tập thân thể vừa sức và đều đặn như: đi bộ, yoga, dưỡng sinh…

Không hút thuốc lá.

Duy trì cân nặng lý tưởng (BMI 18,5 – 23).

Sống lạc quan, giảm căng thẳng.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ:

Cần tái khám và kiểm tra sức khỏe định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị.

Thực hiện tốt chế độ ăn kiêng phù hợp.

Không tự ý ngưng thuốc.