Giải pháp nào tốt nhất để cứu Hồ Gươm và bảo vệ cụ rùa ?

Nạo vét dị vật trong lòng hồ Hoàn Kiếm, tạo rốn hồ, làm giàu oxy cho hồ bằng thiết bị tạo vi bọt là những giải pháp có thể làm để bảo vệ cụ rùa và cứu hồ. (Nguyễn Văn Thịnh)

Hồ Hoàn Kiếm. Ảnh: opera.com.

Hồ Hoàn Kiếm nằm giữa trung tâm thủ đô Hà Nội, nơi được coi như là trái tim trong trái tim của cả nước, nơi linh thiêng gắn liền với truyền thuyết vua Lê trả lại thanh gươm cho rùa thần. Tuy nhiên trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, hồ Hoàn Kiếm đã chịu không ít tác động của con người. Chất lượng nước hồ ngày càng suy giảm, lượng nước trong hồ ngày càng giảm do rác thải tích tụ, lớp bùn ngày một dày lên và lòng hồ không được nạo vét trong nhiều năm.

Đã có nhiều giải pháp được đưa ra bởi các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, tổ chức, cá nhân…nhằm cải tạo, phục hồi hiện trạng vốn có của hồ Hoàn Kiếm. Thậm chí chúng ta đã thực hiện giải pháp hút bùn ngầm sử dụng công nghệ và thiết bị của Cộng hòa liên bang Đức. Đã thực hiện hút thử nghiệm khoảng 1000 m2 mặt hồ. Ưu điểm của giải pháp này là hút bùn mà không gây xáo trộn nhiều đến các hệ sinh thái có trong hồ… Tuy nhiên vẫn có một số nhược điểm mà giải pháp này chưa khắc phục được như: Thiết bị chỉ hút được bùn mà không loại bỏ được dị vật như gạch, đá, bê tông, sành sứ, chai lọ thủy tinh, cành cây, sắt thép trong hồ. Trong khi đó những dị vật này mới chính là thứ cần phải loại bỏ khỏi hồ. Khả năng lớn nhất hiện nay gây ra các vết thương, trầy xước trên thân loài rùa Hoàn Kiếm là do quá trình bơi, lặn đã cọ sát vào một số dị vật sắc cạnh có trong lòng hồ

Ngoài ra cũng có một số giải pháp khác được đưa ra như đưa rùa Hoàn Kiếm lên bờ để kiểm tra, chăm sóc, điều trị. Sau đó chúng ta hút xả toàn bộ nước có trong hồ rồi tiến hành nạo vét cải tạo trên quy mô lớn như từng thực hiện ở một số hồ như hồ Bảy Mẫu, hồ Thiền Quang… Theo tôi giải pháp này chưa thực sự phù hợp bởi khi đó sẽ làm thay đổi gần như toàn bộ hệ sinh thái vốn có của hồ và biến hồ thành 1 đại công trường đầy đất, bụi, ảnh hưởng không nhỏ đến tính mỹ quan nơi linh thiêng này.

Sau đây tôi xin đề xuất 1 số giải pháp phục hồi ổn định bền vững hồ Hoàn Kiếm đồng thời bảo vệ rùa Hoàn Kiếm như sau:

Chế tạo thiết bị bắt rùa tai đỏ chuyên dụng

Rùa tai đỏ là sinh vật có hại, cần phải bắt, tiêu diệt chúng ra khỏi hồ Hoàn Kiếm nói riêng cũng như mọi thủy vực trên đất nước nói chung. Tuy nhiên cách bắt, tiêu diệt chúng như thế nào lại là vấn đề cần phải xem xét. Tôi cũng xin góp vào chương trình tiêu diệt rùa tai đỏ bằng việc đưa ra ý tưởng chế tạo thiết bị bắt rùa chuyên dụng dựa trên đặc tính của chúng là thích phơi nắng và thích ăn xác động vật chết. Thiết bị của tôi đáp ứng được một số yêu cầu kỹ thuật sau:

- Đảm bảo an toàn tối đa cho rùa Hoàn Kiếm

- Không gây vẩn đục nước hồ cũng như không gây ô nhiễm cho hồ

- Chỉ bắt rùa tai đỏ, không bắt cá và các sinh vật khác

- Bắt được rùa cả vào ngày lạnh ít nắng cũng như ngày nắng, ban ngày cũng như ban đêm

- Có thể bắt được nhiều rùa và một vài ngày sau mới đi thu bẫy, bỏ thêm mồi.

- Đơn giản, dễ chế tạo, vật tư dễ kiếm, dễ nhân rộng, phù hợp với mọi vùng miền để phát triển phong trào bắt, tiêu diệt rùa tai đỏ trên cả nước.

Chế tạo thiết bị bắt Rùa Hoàn Kiếm chuyên dụng

Hiện nay có nhiều luồng ý kiến về việc nên hay không nên bắt và đưa rùa Hoàn Kiếm lên bờ hoặc khu vực riêng biệt để tiện cho việc kiểm tra, chăm sóc, cứu chữa những vết thương trên mình rùa Hoàn Kiếm. Theo quan điểm của cá nhân tôi thì đây là việc nên làm và hoàn toàn có thể thực hiện được, miễn sao đáp ứng được tiêu chí đầu tiên là đảm bảo an toàn tối đa cho rùa hồ Hoàn Kiếm cũng như không gây ảnh hưởng đến môi sinh hồ. Nếu lo ngại việc bắt, đưa ngay rùa Hoàn Kiếm lên bờ hoặc mang đến một hồ nhỏ khác để kiểm tra, theo dõi, điều trị, có thể gây xáo động lớn đến rùa Hoàn Kiếm thì ta có thể bắt, nuôi nhốt tạm thời rùa Hoàn Kiếm trong một không gian riêng ngay trong chính lòng hồ Hoàn Kiếm. Và để thực hiện được việc đó tôi đã lên được ý tưởng, giải pháp bắt rùa Hoàn Kiếm, và đang trong quá trình hoàn thành bản vẽ thiết kế chi tiết thiết bị này và tính toán kinh tế kỹ thuật cho nó. Thiết bị này cũng phải đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật sau:

- Thiết bị đảm bảo an toàn tối đa cho rùa Hoàn Kiếm

- Thiết bị không gây vẩn đục nước hồ cũng như không gây ô nhiễm cho hồ

- Thiết bị chỉ phát động việc bắt rùa khi trong bẫy có rùa Hoàn Kiếm

- Sau khi bắt được rùa hồ Hoàn Kiếm thiết bị có thể là nơi nuôi nhốt và chăm sóc riêng biệt cho rùa Hoàn Kiếm. Rùa Hoàn Kiếm ở trong thiết bị này vẫn được sống trong môi trường nước hồ nhưng trong lành hơn, giàu oxi hơn nhờ các thiết bị lọc và bơm bổ xung oxi gắn kèm thiết bị

- Thiết bị có đường kính khoảng 10 – 15m, phần đáy có túi riêng biệt đường kính khoảng 3m, đủ để chứa được rùa rồi cẩu đưa lên bờ kiểm tra, chăm sóc, điều trị khi cần thiết.

- Chi tiết nguyên lý hoạt động của thiết bị sẽ được mô tả bằng mô hình và bản vẽ.

Chế tạo thiết bị nạo vét dị vật trong hồ.

Vét các loại dị vật có trong hồ như gạch, đá, bê tông, sành sứ, chai lọ thủy tinh cỡ lớn, cành cây, sắt thép… và một phần bùn nhằm hạ thấp chiều dày lớp trầm tích bùn để cho hồ đảm bảo độ sâu nguyên thủy. Thiết bị vét phải đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật sau:

- Hoạt động không gây ô nhiễm thêm cho hồ, không gây vẩn đục, không gây thiếu hụt dưỡng khí có trong nước hồ

- Đảm bảo tuyệt đối an toàn cho cụ Rùa

- Không gây ảnh hưởng nguy hại đến các loại sinh vật, không gây ảnh hưởng đến tính đa dạng sinh học (các loài cá, các loài động vật nổi). Nó chỉ tác động chút ít (về số lượng) đến các loại sinh vật chìm trong bùn (do lấy bớt lượng dị vật và bùn thì có lẫn các loài sinh vật sống trong đó).

- Hoạt động khi hồ vẫn giữ nguyên nước

- Đơn giản, dễ chế tạo, dễ thao tác vận hành

- Hoạt động nhẹ nhàng, không gây ồn ào.

- Chi tiết nguyên lý hoạt động của thiết bị sẽ được mô tả bằng mô hình và bản vẽ.

Chế tạo thiết bị hút và lọc tuần hoàn nước hồ

Hiện nay Hồ Hoàn Kiếm có diện tích 12,4 ha. Với chiều sâu hiện tại thì lượng nước có trong hồ khoảng 16.000 – 20.000 m3. Tôi tạm không đề cập đến tính chất nước hồ hiện nay bởi nồng độ ô nhiễm biến đổi từng ngày, phụ thuộc theo mùa và tùy theo vị trí lấy mẫu. Lọc sạch nước hồ để bảo vệ và phục hồi ổn định bền vững hồ Hoàn Kiếm là rất cần thiết nhưng phải trong phạm vi, điều kiện kinh tế, kỹ thuật cho phép. Vậy việc thiết kế, chế tạo thiết bị lọc nước này không quá khó và quá tốn kém chỉ cần đáp ứng một số tiêu chí sau:

Thiết bị đơn giản dễ chế tạo, dễ lắp đặt bằng các thiết bị có sẵn như bơm hút, thùng chứa, vật liệu lọc, thùng chứa rác thải…

Các thiết bị này được đặt lên trên các xe chuyên dụng để chạy vòng quanh hồ để nay hút và lọc chỗ này, mai hút và lọc chỗ khác cho môi trường nước trong hồ sạch đều hơn. Số lượng các xe và công suất thiết bị hút, lọc này phụ thuộc vào vốn ngân sách của thành phố. Có thể thực hiện từng phần bắt đầu từ một hệ thống cho đến khi nhiều dần lên nhưng theo tôi không nên quá 4 hệ thống. Với công suất hút lọc khoảng 200 – 300 m3/ngày đêm thì chắc chắn với cách làm này không lâu sau (khoảng 3 tháng) hồ Hoàn Kiếm sẽ trong xanh, sạch đẹp hơn rất nhiều. Tuy nhiên số lượng thiết bị cũng không cần nhiều và công suất của thiết bị cũng không cần lớn bởi việc làm này để phục hồi dần dần, từ từ cho nước hồ và cũng không cần quá trong bởi việc làm này sẽ làm giảm bớt số lượng phù du, làm giảm nguồn thức ăn của các sinh vật khác có trong hồ.

- Thiết bị hoạt động nhẹ nhàng, không gây ồn ào, không quá lớn dẫn đến ùn tắc đường vòng quanh hồ

- Họng hút của bơm có thể đặt lơ lửng trong nước để tránh hút bùn, làm nhanh tắc thiết bị lọc. Họng xả của hệ thống được xả ra bằng ống đục nhiều lỗ nhỏ đặt nằm ngang để giảm tốc độ dòng chảy và không làm khuấy đục nước hồ.

- Hệ thống thiết bị lọc này cũng chính là hệ thống tích hợp với thiết bị nạo vét dị vật trong lòng hồ nhưng không gây vẩn đục nước hồ.

Nạo vét bùn cục bộ ở một vài vị trí để tạo rốn hồ

Theo tôi thì chúng ta chỉ cần hai rốn hồ. Lựa chọn vị trí thích hợp ở lòng hồ rồi cho nạo vét sâu hẳn xuống khoảng hơn 1 m với đường kính khoảng 10 m để tạo thành rốn hồ. Cũng vẫn sử dụng thiết bị nạo vét đã nêu ở trên để không làm ảnh hưởng đến chất lượng nước cũng như các sinh vật có trong hồ. Mục đích của việc làm này là tạo nơi nghỉ cho rùa hồ Hoàn Kiếm và một số sinh vật khác có trong hồ, để khi vào ngày hè nóng chúng có thể vào các rốn hồ này để nghỉ, tránh nóng. Hiểu nôm na cách làm trên là hồ Hoàn Kiếm như cái nhà của rùa, còn khu vực này như phòng nghỉ vậy

Để đánh dấu vị trí các rốn thì bên trên mặt nước của các rốn này sẽ để các bè nổi trồng thủy trúc, lục bình… các bè này được neo cố định với đáy hồ, vừa nhằm mục đích đánh dấu vừa nhằm mục đích tạo bóng mát cho rốn hồ.

Rốn hồ cũng là nơi để xác định xem cụ Rùa có đang ở trong rốn hay không bằng cách tại một rốn đặt các que bằng ống trúc, một đầu gắn vào quả cầu tròn đổ bê tông (có kết cấu giống như con lật đật) vị trí cách nhau 1 – 1,5 m, khi rùa vào rốn sẽ làm lay động cùng lúc hai que, còn các cũng như các sinh vật khác đang có trong hồ thì không thể thực hiện. Việc làm này có tác dụng khoanh vùng cụ rùa, để khi cần thiết có thể (bắt) đưa cụ rùa lên chăm sóc, điều trị. Căn cứ vào đặc tính này tôi đang thiết kế, và có thể chế tạo ra được thiết bị chuyên dụng để (bắt) cụ rùa khi cần thiết. Và chỉ (bắt) đúng cụ chứ không bắt nhầm sinh vật khác như đã nêu ở trên.

Làm giàu oxy cho hồ bằng thiết bị tạo vi bọt

Ngày nay đã có nhiều nghiên cứu ứng dụng của vi bọt trong nhiều ngành công nghiệp, xử lý nước thải, nuôi trồng thủy hải sản, sản xuất thực phẩm (dạng lỏng như rượu bia, nước giải khát…) y tế, hàng hải – giảm ma sát cho tàu lớn, khử trùng, nông nghiệp, cải thiện khả năng làm sạch, tuyển nổi, hòa tan… và xử lý, phục hồi, cải tạo ao hồ. Hiện nay nồng độ oxi hòa tan có trong nước hồ đang ở mức thấp, nhất là vào những ngày nắng nóng vì vậy cần phải bơm thêm oxi vào trong hồ, tuy nhiên cách (bơm) như thế nào là điều đáng bàn. Hiện nay tôi đã thiết kế chế tạo được thiết bị tạo vi bọt để cấp oxy cho hồ.

Đặt bể xử lý nước thải sinh hoạt tại đền Ngọc Sơn

Hiện nay hệ thống xử lý nước của đền Ngọc Sơn mới chỉ ở mức bơm hút nước thải bể phốt bỏ đi không xả xuống hồ. Nước thải sinh hoạt khác như nước rửa chén bát nước rửa tay chân (có xà phòng) đang thải trực tiếp xuống hồ. Đây là một phần nguyên nhân không nhỏ gây ô nhiễm thêm cho nước hồ, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe rùa Hoàn Kiếm. Tôi đề nghị lắp đặt bể thu nước thải sinh hoạt này theo hai hướng. Thứ nhất, thu nước thải về và bơm hút bỏ đi như đã làm với bể phốt. Thứ hai, thu nước thải về bể và xử lý sạch sẽ đảm bảo TCVN14 hạng A rồi mới cho thải xuống hồ. Thiết bị này cũng không quá đắt tiền chỉ khoảng vài chục triệu.