Nên cho trẻ ăn dặm từ khi nào?

Khi bé phát triển, nhu cầu dinh dưỡng của bé cũng thay đổi. Sẽ đến giai đoạn sữa mẹ không đủ thỏa mãn bé. Giai đoạn này thường đến khi bé khoảng từ 4 đến 6 tháng tuổi. Đây chính là thời điểm nhiều em bé sẵn sàng cho việc ăn dặm.

Mặc dù Cơ quan Y tế không khuyến khích việc cho bé ăn dặm trước 6 tháng tuổi, nhưng mỗi em bé có đặc điểm và phát triển với tốc độ khác nhau. Do vậy, chỉ cần để ý các dấu hiệu ăn dặm phổ biến và để bé là người chỉ dẫn cho bạn khi nào thì bắt đầu.

Những dấu hiệu cho biết bé muốn ăn dặm:

• Sau khi bú no sữa, em bé của bạn vẫn còn khóc và đòi bú thêm.

• Em bé có vẻ không muốn đợi đến lần bú kế tiếp và trở nên cáu kỉnh hoặc mút tay.

• Trước đây em bé của bạn ngủ suốt đêm, bây giờ thì bé lại thức dậy đòi bú.

• Những giấc ngủ ban ngày cũng trở nên thất thường, ngủ không yên hoặc thức dậy sớm sau khi ngủ chợp mắt.

• Em bé của bạn trông rất hứng khởi khi bạn ăn, và dường như muốn đưa tay với lấy thức ăn mà bạn đang cầm.

Bạn cũng nên lưu ý rằng tuổi sớm nhất được khuyến cáo cho việc ăn dặm là 17 tuần.

Lên kế hoạch tạo lập thói quen khi cho bé ăn dặm

Chuyển sang giai đoạn ăn dặm là một mốc thời gian quan trọng cho cả bạn và bé. Do vậy, không có gì là bất ngờ khi một số bà mẹ có thể cảm thấy không chắc chắn về việc khi nào cho bé ăn và cho bé ăn gì. Tạo lập thói quen cho ăn vào những thời gian nhất định trong ngày sẽ giúp bé quen với chế độ ăn mới khi ăn dặm.

Không có một quy tắc nhanh chóng và dễ dàng nào khi bắt đầu việc cho ăn dặm, nhưng tốt hơn cả là bắt đầu một cách từ từ. Bạn hãy thử bắt đầu bằng một bữa ăn dặm trong một ngày để xem mọi việc thế nào. Dần dần chuyển sang ăn hai hoặc ba bữa ăn dặm một ngày. Bạn có thể thấy rằng bé càng ăn nhiều thức ăn dặm, bé càng bú ít sữa. Tuy nhiên, sữa vẫn rất quan trọng và nó vẫn nên tiếp tục là một phần trong chế độ ăn của bé cho đến khi bé ít nhất là 12 tháng tuổi.

Các nhà nghiên cứu về nhi khoa cho rằng: thời điểm tối ưu để cho trẻ ăn dặm là lúc 4-6 tháng, khi chức năng tiêu hóa của ruột và khả năng của thận đã khá hoàn thiện, sẵn sàng cho việc ăn uống ngoài sữa. Mặt khác, nhu cầu các chất khoáng như: sắt, kẽm bắt đầu có thể bị thiếu hụt từ khoảng 4 tháng tuổi. Vì vậy, khi bé tròn 4 tháng tuổi, mẹ cần theo dõi sự tăng cân của bé sát sao hơn. Bình thường đến thời điểm này bé sẽ tăng khoảng 150g-200g mỗi tuần. Nếu thấy bé có khuynh hướng hơi chậm phát triển thì có thể tập cho ăn dặm ngay. Nhưng nếu chỉ với sữa mẹ mà bé vẫn tăng nhanh chứng tỏ sữa mẹ vẫn đủ dư, có thể dời thời điểm cho ăn lại đến tháng thứ 5 hoặc thứ 6. Lúc này, nếu bạn thấy trẻ dòm miệng mọi ngưòi khi ăn uống, đòi thức ăn thì có thể thử cho bé uống chút nước súp, nước cháo hoặc trái cây,… từ muỗng. Đây cũng là thời gian tập cho bé ăn dễ dàng nhất.
Trẻ từ 7-8 tháng tuổi trở đi sẽ khó khăn trong việc tập ăn dặm, do đã quá quen với việc bú sữa. Bé sẽ khó chấp nhận các thực phẩm có mùi vị và độ đặc khác sữa, không quen với cách ăn từ muỗng,…

Mặt khác, đặc biệt là trong hoàn cảnh của nước ta, việc cho trẻ ăn dặm sớm có nguy cơ trẻ bị cho ăn các loại thức ăn nghèo năng lượng, không đủ chất, dễ bị tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa nên hết sức tránh cho trẻ ăn dặm trước 4 tháng tuổi.

Dưới đây là gợi ý của bác sĩ về chế độ ăn bột/cháo của trẻ trong 2 năm đầu (kết hợp với các bữa phụ +sữa mẹ hoặc sữa công thức):

- 6-7 tháng: 1 bữa bột lỏng khoảng 100 - 200 ml

- 8-9 tháng: 2 bữa bột đặc 200 ml.

- 10-12 tháng tuổi: 3 bữa bột đặc 200 ml - 250 ml

- 12 - 24 tháng: 3 bữa cháo 250 - 300 ml

- 24 tháng trở đi có thể ăn cơm cùng gia đình

Với mỗi bé, tùy thể chất, khẩu vị có thể thời gian và số bữa khác đi.

Trẻ ăn bổ sung quá sớm rất dễ bị rối loạn tiêu hóa hoặc tiêu chảy do nhiễm trùng, nhiễm độc (bởi thức ăn và nguồn nước ô nhiễm). Ngoài cái họa nhãn tiền này, trẻ còn có thể gặp những nguy cơ khác về lâu dài.

Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến nghị cho trẻ bú hoàn toàn trong 4-6 tháng đầu. Song trong thực tế vẫn còn một số bà mẹ chưa cho con ăn bổ sung khi mới được 2-3 tháng tuổi. Họ cho rằng cho ăn bột sớm thì bé sẽ cứng cáp hơn. Quan điểm này không có cơ sở khoa học.

Thức ăn bổ sung thường là tinh bột và các thứ khác. Để tiêu hóa tinh bột phải có men amylasa. Men này có rất ít ở tuyến nước bọt và tuyến tụy của trẻ 3 tháng tuổi, hoạt tính lại rất yếu, chỉ bằng 10% so với người lớn. Việc cho trẻ ăn bột sớm sẽ ảnh hưởng đến sự hấp thụ các chất dinh dưỡng khác, dẫn tới những nguy cơ về sức khỏe của trẻ trong hiện tại và cả tương lai. Cụ thể là trẻ ăn dặm sớm ít bú mẹ hơn, bà mẹ sẽ tạo được ít sữa hơn.

Một số nghiên cứu còn cho thấy, thức ăn bổ sung như bột ngũ cốc, rau, quả… có thể ảnh hưởng tới sự hấp thu sắt trong sữa mẹ. Hậu quả là trẻ bị thiếu máu do thiếu sắt.

Việc ăn bổ sung quá sớm cũng làm tăng nguy cơ béo phì. Khi mới thay đổi chế độ ăn, trẻ chưa quen nên không muốn ăn, nôn oẹ, rối loạn tiêu hóa… nhưng dần dần cơ thể cũng phải thích ứng. Men amylasa được tăng tiết khi tinh bột và các thức ăn khác đưa vào bữa ăn của trẻ. Thận cũng được kích thích làm việc nhiều hơn, tăng khả năng lọc và bài tiết. Khi trẻ đã thích nghi với chế độ ăn bổ sung, bà mẹ càng tích cực nhồi nhét vì cho là trẻ ăn càng nhiều càng tốt. Trẻ ăn quá nhiều trở thành thói quen, dẫn đến tăng cân quá mức. Bệnh béo phì xuất hiện. Nếu không được điều chỉnh thì bệnh phát triển mãi đến tuổi trưởng thành.

Một nguy cơ có thể gặp nữa là bệnh tăng huyết áp. Trong sữa mẹ, hàm lượng natri thấp, khoảng 15 mg%, đủ đáp ứng nhu cầu cho trẻ. Khi ăn bổ sung, lượng natri đưa vào cơ thể tăng lên rất nhiều lần, đặc biệt là khi bà mẹ có thói quen ăn mặn. Đây là một trong những yếu tố chính gây ra bệnh tăng huyết áp. Trong thực tế, béo phì và tăng huyết áp có liên quan với nhau.

Ăn bổ sung quá sớm cũng có thể dẫn đến xơ vữa động mạch. Các bà mẹ đều muốn dành cho con những gì bổ nhất mà không biết rằng mỗi lứa tuổi có nhu cầu ăn uống khác nhau. Chế độ ăn quá nhiều năng lượng, nhiều axit béo no rất dễ làm phát triển bệnh xơ vữa động mạch ở tuổi trưởng thành.

Những trẻ được ăn dặm sớm cũng có nhiều nguy cơ dị ứng thức ăn. Một nghiên cứu được tiến hành với nhóm trẻ từ lúc mới sinh đến 3 tuổi cho thấy, ở những trẻ được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và sau đó ăn bổ sung hợp lý, tỷ lệ bị eczema rất thấp so với nhóm được nuôi bằng sữa bò và ăn bổ sung quá sớm.

Vấn đề ăn dặm của bé diễn ra sớm hay muộn là còn tùy thuộc vào sự phát triển của từng trẻ và sự quan tâm, chăm sóc của người mẹ ngay từ khi còn ở những giai đoạn đầu. Với những thông tin trên đây, hi vọng rằng các bà mẹ sẽ có những kiến thức nuôi con tốt nhất để biết được thời điểm chính xác nên cho trẻ ăn dặm thông qua quan sát con yêu của mình và biết được tác hại không tốt của việc linh động cho bé ăn dặm quá sớm để có cách định hướng tốt nhất trong việc nuôi con khôn lớn từng ngày.

Hầu hết các bé sẽ trưởng thành về độ phát triển và sinh lý để sẵn sàng ăn cơm vào khoảng từ 6-9 tháng tuổi. Chuyên gia y tế và các chuyên gia về trẻ em đồng ý rằng cách tốt nhất là chờ đợi đến khi bé được khoảng sáu tháng tuổi mới cho con tập ăm dặm. Có rất nhiều tổ chức (WHO, UNICEF) đã đưa ra đề nghị tất cả các trẻ sơ sinh nên được bú sữa mẹ hoàn toàn (không ngũ cốc, nước trái cây, sữa pha nước cháo hoặc bất kỳ loại thực phẩm khác) trong 6 tháng đầu đời ( không trong 4-6 tháng đầu). Lý do vì sao?

Ăn dặm muộn giúp bé được bảo vệ khỏi bệnh tật tốt hơn

Mặc dù trẻ sơ sinh vẫn tiếp tục nhận được kháng thể từ sữa mẹ miễn là bé còn được cho bú, tuy nhiên, khả năng miễn dịch của trẻ tuyệt vời nhất khi bé được bú mẹ hoàn toàn trong ít nhất 6 tháng đầu đời. Sữa mẹ có chứa hơn 50 yếu tố miễn dịch và có lẽ còn nhiều hơn mà ta chưa rõ. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ sơ sinh bú mẹ hoàn toàn trong 4 tháng đầu bị nhiễm trung ít 40% so với những trẻ bú sữa mẹ có chế độ ăn được bổ sung các loại thực phẩm khác. Xác suất của các bệnh vệ đường hô hấp – một loại bệnh rất hay xảy ra ở trẻ sơ sinh cũng sẽ được giảm đáng kể nếu đứa trẻ được cho ăn sữa mẹ hoàn toàn trong ít nhất 15 tuần và không có đồ ăn dặm nào trong thời gian này.

Ăn dặm muộn giúp hệ tiêu hóa của bé có thời gian để hoàn thiện

Các protein làm nhiệm vụ tiêu hóa chưa được hoàn thiện ngay lập tức khi bé chào đời. Nếu mẹ cho bé ăn dặm trước khi hệ tiêu hóa của con sẵn sàng để xử lý, bé sẽ bị khó tiêu và có thể gặp các phản ứng khó chịu như (đầy bụng, đau bụng, táo bón, tiêu chảy…).

Ví dụ: Acid dạ dày và pepsin được tiết ra ngay khi bé mới chào đời với số lượng vừa đủ để giúp trẻ tiêu hóa sữa và chỉ gia tăng số lượng trong vòng 3 đến 4 tháng sau sinh. Các amylase men tụy không đạt đến mức đủ số lượng để tiêu hóa được tinh bột cho đến khoảng 6 tháng. Các enzym có carbohydrate như Maltase, isomaltase, và sucrose không đạt được mức độ trưởng thành cho đến khoảng 7 tháng. Thậm chí, emzym lipase giúp tiêu hóa chất béo cũng chỉ được đầy đủ khi trẻ được 6-9 tháng.

Cho ăn sớm tức là mẹ đã vô tình bắt hệ tiêu hóa của con làm việc quá sức và rất hại dạ dày sau này.

Ăn dặm muộn giúp giảm nguy cơ dị ứng thực phẩm.

Từ khi sinh ra cho đến khi đạt 4-6 tháng tuổi, hệ tiêu hóa của trẻ mới chỉ ở trạng thái “đường ruột mở”. Điều này có nghĩa là không gian giữa các tế bào của ruột non sẽ dễ dàng cho phép các đại phân tử nguyên vẹn, bao gồm toàn bộ các protein và tác nhân gây bệnh, vượt qua và đi trực tiếp vào máu.

Điều này có hai mặt: Nó rất tốt cho trẻ bú sữa mẹ vì nó cho phép các kháng thể có lợi trong sữa mẹ xâm nhập trực tiếp vào máu trẻ. Tuy nhiên, nó cũng có nghĩa là các protein từ thực phẩm dễ gậy dị ứng và các mầm bệnh có thể xâm nhập và khiến trẻ bị dị ứng và dễ ốm đau nếu mẹ cho con ăn dặm sớm.

Ăn dặm muộn giúp trẻ giảm nguy cơ thiếu máu vì thiếu sắt

Nghe lạ lùng nhưng là đúng thật. Việc cho con ăn bổ sung sắt và các loại thực phẩm tăng cường chất sắt, đặc biệt là trong sáu tháng đầu tiên, lại làm giảm khả năng hấp thụ sắt của em bé. Thực sự là những trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu luôn có đủ lượng sắt cần thiết và chỉ bị thiếu hụt khi bước qua tháng thứ 6,7.

Ăn dặm muộn giúp duy trì nguồn sữa mẹ.

Có thể giải thích đơn giản: trẻ bắt đầu được thêm thức ăn dặm vào khẩu phần ăn hàng ngày của mình, đương nhiên bé sẽ uống ít sữa đi. Bé càng ăn nhiều bột sẽ càng bỏ sữa sớm. Nhu cầu sữa của trẻ ít đi khiến cơ thể người mẹ cũng không còn sản xuất được nhiều nữa. Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những trẻ ăn dặm sớm thường có xu hướng cai sữa sớm hơn những bé khác.

Ăn dặm muộn sẽ giúp bé ăn hợp tác hơn

Được ăn dặm đúng với thời điểm cơ thể muốn và cần sẽ khiến trẻ hợp tác hơn, có hứng thú hơn với thức ăn và ăn ngon miệng hơn. Nết ăn ngoan ngay từ những ngày đầu sẽ theo trẻ suốt về sau, giúp bé đỡ rơi vào tính trạng chán ăn và khiến mẹ bớt căng thẳng. Trẻ còn ăn cháo, ăn cơm cả cuộc đời sau này, do đó, mẹ không cần phải vội vã cho con ăn dặm sớm 1,2 tuần. Điều đó hoàn toàn không thiết thực