Làm sao để biết gan khỏe mạnh?

Nếu bạn là một người khỏe mạnh, đương nhiên bạn sẽ không nghĩ nhiều về gancủa bạn. Thậm chí bạn còn không nhận thức được gan của bạn đang hoạt động như thế nào. Gan là một bộ phận quan trọng, vì vậy chúng ta nên có những hiểu biết nhất định về nó. Điều này đặc biệt cần thiết nếu bạn đang gặp vấn đề về sức khỏe hay có tiền sử các vấn đề về gan. Sau đây là giải đáp cho 9 câu hỏi thường gặp mà rất có thể bạn thường băn khoăn.

1. Gan của tôi làm gì?

Gan là một trong những cơ quan làm việc chăm chỉ nhất trong cơ thể bạn, vì nó phải thực hiện đến hàng trăm chức năng. Gan bạn có chức năng thải độc và lưu trữ dưỡng chất để nuôi sống cơ thể.

Lá gan đóng vai trò sống còn trong cơ thể con người. Ảnh: Getty Image

2. Thói quen nào tốt nhất giúp duy trì gan khỏe mạnh?

Hãy tập trung vào việc ăn uống lành mạnh. “Vì gan lưu trữ hầu hết các dưỡng chất của chúng ta. Đây là cơ quan chính để xử lý dưỡng chất. Bất cứ thứ gì xấu mà bạn dung nạp vào cơ thể sẽ gắn với nguy cơ gây hại gan.”, Timothy Nostrant, giáo sư y học tại ĐH Michigan, Mỹ cho biết.

3. Chế độ ăn tốt nhất cho gan là gì?

Hãy luôn nhớ 3 hướng dẫn dinh dưỡng cơ bản.

Trước hết là nên dung nạp protein chủ yếu có nguồn gốc thực vật, tập trung vào thực phẩm thiên nhiên, và giảm lượng chất béo có trong chế độ ăn, TS. Nostrant nói. Vì cơ thể bạn cần protein để hoạt động, và nguồn cung protein tốt nhất là các thức ăn có nguồn gốc thực vật như các loại đỗ đậu, rau họ đậu. Bạn cũng có thể tiêu thụ protein có nguồn gốc động vật, nhưng nên hạn chế. Bạn nên tăng cường ăn rau xanh, hoa quả và ngũ cốc nguyên hạt mà chưa qua tinh chế hay bị bỏ thêm nhiều chất hóa học, chất bảo quản.

Cuối cùng, cơ thể bạn cũng cần chất béo. Tuy nhiên cần tránh chất béo trans-fat. Lựa chọn các chất béo không bão hòa đơn như quả bơ và các loại hạt, trong đó bao gồm các nguồn chất béo không bão hòa đa như dầu cá, hạt lanh, và hạt bí. Hạn chế tổng lượng chất béo chỉ tối đa 20% trong chế độ ăn của bạn.

4. Tôi có thể làm gì nữa để giúp gan khỏe mạnh?

Mặc dầu chế độ ăn uống là chìa khóa để giúp gan khỏe mạnh, bạn cũng cần phải kiểm soát cân nặng qua khẩu phần ăn và tập thể dục thường xuyên. Tại sao? Vì bệnh béo phì gắn với bệnh gan nhiễm mỡ. Nó có thể dẫn tới xơ gan hay tổn thương gan, thậm chí ung thư gan hoặc suy giảm chức năng gan. Nếu cân nặng là một vấn đề, hãy đặt mục tiêu giảm 20% cân nặng hiện tại của bạn. Nó sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ tổn thương gan, TS. Nostrant cho biết.

Sau đó, cần phải hạn chế rượu. Vì rượu gây ra xơ gan. Đối với phụ nữ, chỉ nên uống 1 cốc rượu vang mỗi ngày, nam giới cũng chỉ nên uống 2 cốc vang mà thôi. Nếu bạn từng là người nghiện rượu và sau đó có đi cai nghiện hay giảm uống rượu, thì nhiều năm sau, lượng rượu trước đó bạn từng tiêu thụ vẫn có thể gây ảnh hưởng tới gan. Đó là lý do tại sao bạn cần phải trung thực với bác sĩ, khi tiến hành các xét nghiệm đánh giá mức độ ảnh hưởng tới gan.

Ngoài ra, còn một số yếu tố nguy cơ khác gây ra tổn thương gan. Trong đó có việc lạm dụng các thuốc như acetaminophen, một loại thuốc giảm đau có thể gây tổn thương gan nếu sử dụng quá liều hay sử dụng một lượng thuốc lớn trong khoảng thời gian quá ngắn khiến gan khó đào thải độc tố của thuốc. (TS. Nostrant khuyến cáo, không nên sử dụng quá 2 gram 1 ngày).

Cuối cùng, bạn có thể giảm nguy cơ tổn thương gan do viêm gan B hay viêm gan C bằng cách tránh quan hệ tình dục với nhiều bạn tình, không sử dụng ma túy, không xăm mình bằng kim tiêm chưa qua khử trùng).

5. Triệu chứng nào tôi cần phải lưu ý nếu gan của tôi không hoạt động tốt?

Mệt mỏi là dấu hiệu thông thường nhất. Bạn cũng có thể thường xuyên nôn nao, buồn nôn, ăn kém ngon miệng, nước tiểu có màu nâu. Nặng hơn, có thể xuất hiện triệu chứng như vàng da, vàng mắt (ở lòng trắng của mắt).

6. Nên làm các xét nghiệm nào khi có điều gì đó không ổn?

Bạn sẽ bắt đầu với một loại xét nghiệm máu được gọi là xét nghiệm chức năng gan. Nó không thực sự xét nghiệm gan đang hoạt động thế nào mà nó là xét nghiệm men gan. Nếu như gan của bạn đang bị rò rỉ enzyme, điều đó có nghĩa là điều gì đó đang tồi tệ xảy ra.

7. Nếu kết quả xét nghiệm máu bình thường, điều đó có đồng nghĩa với gan khỏe mạnh hay không?

Không nhất thiết. Có xét nghiệm chức năng gan bình thường không đảm bảo là gan bạn khỏe mạnh, đặc biệt nếu bạn từng có tiền sử bệnh lý có thể đáng quan ngại về gan”, BS. Decker cho biết. Phụ thuộc vào tiền sử bệnh tật và các triệu chứng của bạn, bác sĩ có thể quyết định cho bạn làm thêm các xét nghiệm như siêu âm, chụp CT hay MRI.

8. Thế còn xét nghiệm viêm gan C, và làm thế nào để biết bạn có nguy cơ mắc hay không?

Hiểu biết về nguy cơ mắc viêm gan C hết sức quan trọng. Bởi vì số ca mắc bệnh này ngày càng gia tăng. Viêm gan C là bệnh gan lây chủ yếu qua tiếp xúc với đường máu với ai đó đã bị nhiễm virus. Virus tiến triển thành một căn bệnh mạn tính. Khoảng 75-85% người nhiễm virus viêm gan C sẽ phát triển thành căn bệnh mạn tính.

Các nhân tố làm tăng nguy cơ viêm gan C bao gồm việc sử dụng thuốc tiêm tĩnh mạch, truyền máu hay cấy ghép nội tạng trước năm 1992, điều trị máu đông trước năm 1987, lọc máu lâu dài, hoặc do có nhiều bạn tình. Nếu bạn nằm trong những trương hợp trên, bác sĩ sẽ khuyên bạn làm các xét nghiệm máu để kiểm tra. CDC cũng khuyến cáo những người sinh ra từ năm 1945-1965 nên kiểm tra ít nhất là một lần.

9. Tiên lượng bệnh của tôi nếu tôi bị chẩn đoán mắc một loại bệnh gan nào đó?

Có 3 loại bệnh về gan chính gồm: gan nhiễm mỡ, viêm gan virus trong đó có viêm gan C và bệnh di truyền. Nếu được kiểm soát tốt, tất cả các loại bệnh trên sẽ không ảnh hưởng tới sức khỏe lâu dài của bạn. Trên thực tế, các bệnh viêm gan do virus là có thể điều trị được, bởi vì các liệu pháp điều trị viêm gan C là cực kỳ khả quan. Một vài người còn hoàn toàn loại trừ được virus ra khỏi cơ thể.

Tìm hiểu về chức năng của gan

Gan thực hiện rất nhiều chức năng quan trọng như: dự trữ và sử dụng glycogen; chuyển hóa các chất đạm, mỡ từ thức ăn; sản xuất các yếu tố đông máu; tạo ra “thuốc” chữa bệnh tự nhiên. Khi bị bệnh, chúng ta dùng nhiều loại thuốc, nhưng ít ai biết rằng bản thân gan có thể tự tổng hợp, sản xuất mật giúp cho sự tiêu hóa, xử lý và loại bỏ chất cồn từ rượu bia, giải độc...

Nếu bạn uống quá mức, nồng độ cồn sẽ tăng dần trong máu. Qua nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học khuyến cáo giới hạn chất cồn là 25ml thức uống có cồn 40o, hoặc 50ml thức uống có cồn 20o / ngày. Nếu uống liều lượng này mỗi ngày có thể giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch và đột quỵ. Trái lại, người nghiện rượu và bất cứ ai uống quá giới hạn đó, thì những tác hại bắt đầu xảy ra với gan như: bệnh gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan là 3 căn bệnh do cồn gây ra, có thể xảy ra cùng một lúc, hoặc diễn tiến từ từ theo thời gian.

Những nguyên tắc để có một lá gan khỏe mạnh

Khi ăn xong cần để cho cơ thể được nghỉ ngơi

Cách tốt nhất để giúp gan khỏe mạnh là dành 30 phút sau khi ăn xong để nghĩ ngơi yên tĩnh. Đây là thời gian cơ thể hấp thu được phần lớn chất dinh dưỡng. Những người có chức năng gan không tốt thì nên đi ngủ trước 23 giờ và không nên thức quá 1 giờ đêm.

Cần chú ý giữ cân bằng dinh dưỡng

Cần có chế độ dinh dưỡng khoa học và phù hợp. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế các loại thức ăn chiên xào. Ăn uống theo một thói quen đúng giờ và đúng định lượng.

Khi gan đã có bệnh, nên tránh ăn những thực phẩm không còn tươi, bao gồm các loại thực phẩm lên men, các loại thực phẩm có chất bảo quản, phẩm màu và các phụ gia, các loại thức ăn hun khói… các gia vị có chất kích thích, một số loại hoa quả như mãng cầu, vải, long nhãn… cũng không nên ăn nhiều.

Hạn chế thói quen xấu

Hãy bỏ thuốc lá vì chúng rất có hại cho cơ thể đặc biệt là gan. Sau khi hút thuốc lá, nồng độ nicotin trong máu sẽ tăng cao, do đó gan sẽ phải làm việc nhiều hơn để giải độc cho các chất nicotin này.

Cai rượu: Đối với các lá gan bình thường, thì uống một chút có thể có lợi, nhưng nếu uống quá nhiều rượu thì sẽ rất có hại. Còn những người đã bị bệnh gan thì không nên uống một chút rượu nào cả.

Không nên tức giận:

Theo các nhà miễn dịch học, thì khi tức giận hệ miễn dịch của cơ thể sẽ hoạt động kém đi và làm tổn thương đến gan. Do vậy những người bị mắc bệnh gan nhất thiết không nên nóng giận nhiều.

Cần chủ động phòng chống viêm gan:

Nên đi kiểm tra sức khỏe định kỳ, tiêm vaccin phòng bệnh viêm gan là một trong những cách tích cực nhất để phòng bệnh gan. Hiện nay tại các cơ sở y tế phòng dịch của huyện, thị xã, thành phố đều được cung cấp đầy đủ các vaccin phòng bệnh viêm gan, chúng ta nên chủ động đến để được tiêm phòng đầy đủ.

Cần duy trì đều đặn kiểm tra gan định kỳ:

Nếu bình thường thì 6 tháng - 1 năm bạn nên đi làm các xét nghiệm máu để kiểm tra các chỉ số gan. Còn nếu bạn không may mắc bệnh gan thì cần phải tuyệt đối tuân thủ lời dặn của bác sĩ, kiên trì uống thuốc, không nên vì bệnh tình tiến triển chậm mà sốt ruột đổi bác sĩ, đổi thầy thuốc điều trị, điều đó chỉ càng khiến việc điều trị bệnh gan của bạn khó khăn, gian nan hơn

Sử dụng thêm các loại chế phẩm tự nhiên để phòng và hỗ trợ các bệnh lý về gan

Để chủ động phòng và điều trị các bệnh lý về gan, người bệnh có thể sử dụng thêm các chế phẩm từ thiên nhiên để tăng tính hiệu quả. Anti - Hangover supplement là một dược phẩm hỗ trợ điều trị bệnh gan có thành phần chính là tinh chất Curcumin được chiết xuất từ củ nghệ vàng. Tinh chất Curcumin này được Y học đánh giá là hoạt chất tiêu biểu của các chất chống ung thư thế hệ mới hiện nay, vì khả năng diệt khuẩn, ngăn ngừa và ức chế các tế bào ung thư hình thành mà không làm hại các tế bào lành tính khác. Sản phẩm này được hầu hết các giới người dân Nhật Bản sử dụng hàng ngày để bảo vệ và tăng cường chức năng cho gan chống lại các loại bệnh lý liên quan.

Gan đóng vai trò khử độc cho cơ thể, vậy cơ thể cũng phải có trách nhiệm khử độc cho gan. Vì thế, cần phải đưa vào cơ thể những loại thực phẩm mà gan cần.Vậy,ăn gì để gan khoẻ?

Thực phẩm có lợi cho gan được phân thành 2 nhóm. Thứ nhất là nhóm kích thích tiến trình khử độc cho gan và nhóm thứ hai là những loại thực phẩm giàu các chất kháng ôxy hóa (antioxidants). Cả hai nhóm có tác dụng bảo vệ gan khi tiếp xúc với độc chất cũng như khi thực hiện chức năng khử độc chất. Dưới đây là các loại thực phẩm "hảo hạng" giúp cho gan khỏe mạnh.

Atisô

Thực phẩm này giúp tăng sự tổng hợp mật. Một trong những nhiệm vụ của mật là loại bỏ độc tố ở ruột cũng như những vi sinh vật có hại.

Tóm lại, chọn những loại thực phẩm "hợp ý" với gan sẽ có tác dụng cải thiện và hỗ trợ chức năng của gan trong cuộc sống đầy rẫy độc chất cùng với sự cám dỗ của rượu, bia và thuốc lá.

Bông cải xanh, bông cải trắng, bắp cải...

Những loại rau cải này có "quyền lực" rất lớn trong việc giải độc gan. Chúng chứa những "siêu hóa chất" có khả năng trung hòa một số độc tố, chẳng hạn như nitrosamines có trong khói thuốc và aflotoxin có trong đậu phộng. Những loại thực phẩm này cũng chứa glucosinolates giúp cho gan sản xuất ra những loại enzyme mà gan cần cho tiến trình khử độc.

Củ dền

Củ dền là bạn tốt của máu, nó có tác dụng ngăn chặn các kim loại nặng, nhờ đó sẽ làm nhẹ đi gánh nặng của gan.

Cà rốt

Đứng đầu danh sách "những người bạn thân của gan" phải kể đến cà rốt, loại thực phẩm dồi dào beta-carotene, giúp tăng cường sức khỏe của gan. Theo giới chuyên môn, ăn cà rốt thường xuyên sẽ có tác dụng điều chỉnh mức đường huyết và giảm tình trạng viêm bên trong cơ thể.

Mặt khác, cà rốt còn cung cấp nhiều năng lượng và dễ tiêu hóa. Để phát huy hiệu quả cao, khi chọn mua cà rốt bạn nên tìm loại còn tươi và thuộc sản phẩm hữu cơ.

Chanh nóng

Sáng sớm uống một ly chanh nóng có thể giúp "dọn dẹp" gan, đồng thời kích thích gan hăng say hơn với trọng trách khử độc. Uống chanh nóng cũng kích thích sự tổng hợp mật giúp làm sạch bao tử và ruột, kích thích nhu động ruột.

Hành tỏi

Tỏi có chứa allicin, là một hợp chất sulphur mà gan cần để tiến hành chức năng khử độc. Tỏi giúp gan "đuổi" những độc tố như thủy ngân, các phụ gia thực phẩm có độc tính...

Những trái cây giàu chất kháng ôxy hóa

Một nghiên cứu được Bộ Nông nghiệp Mỹ thực hiện tại Trường Đại học Tuffs (Mỹ) cho thấy những loại trái cây rất giàu các chất chống ôxy hóa bao gồm mận, trái mâm xôi, dâu tây, cam, bưởi ruột đỏ, chuối, táo, lê...

Các chất chống ôxy hóa giúp bảo vệ gan bình an vô sự trước tứ bề... độc chất và các gốc tự do. Riêng táo tây (apples) chứa thêm pectin có chức năng "bắt sống" những kim loại nặng (nhất là trong ruột) để "áp giải" chúng ra ngoài, xem như gánh vác một phần trách nhiệm nặng nề của gan.

Trong những năm gần đây, số lượng người mắc bệnh gan ở nước ta ngày càng gia tăng. Nhiều phương pháp điều trị mới đã được ứng dụng nhưng vẫn chưa cắt được gốc vấn đề, hơn nữa lại tốn kém về thời gian và tiền bạc. Điều này khiến người mắc bệnh gan thường cảm thấy sợ hãi. Tuy nhiên, không phải bệnh không có cách phòng tránh. Nếu thực hiện được theo 10 điều sau đây, chắc chắn bạn sẽ giảm bớt mối lo lắng về bệnh gan.

Cần phải có thời gian nghỉ ngơi

Ăn cơm xong có thời gian nghỉ ngơi là cách tốt nhất giúp gan khỏe mạnh, sau khi ăn cơm 30 phút được nghỉ ngơi yên tĩnh sẽ giúp cơ thể hấp thụ được phần lớn các chất dinh dưỡng. Những người có chức năng gan không tốt nên đi ngủ trước 23 giờvà không nên thức quá 1 giờ đêm. Một số người vì công việc mà luôn phải làm việc vào ban đêm, những người này có khả năng mắc bệnh gan khá cao, ngoài ra hệ thống miễn dịch của họ cũng sẽ bị giảm sút.

Chú ý giữ cân bằng dinh dưỡng

Bạn hãy rèn luyện cho mình một thói quen ăn uống đúng giờ giấc và định lượng. Ăn nhiều các loại rau xanh và hoa quả để đại tiện được dễ dàng, giúp cho gan giảm bớt gánh nặng. Nếu bị bệnh gan, bạn cần ăn nhiều các loại thực phẩm bổ dưỡng để cung cấp thêm protein và vitamin cho cơ thể.

Bỏ thuốc lá

Hút thuốc rất có hại cho gan và không đem lại lợi ích gì cả. Sau khi hút thuốc, nồng độ nicotin trong máu sẽ tăng cao, do đó gan sẽ phải làm việc nhiều hơn để làm công việc giải độc các chất nicotin này.

Cai rượu

Đối với các lá gan bình thường thì uống một chút rượu rất có lợi, nhưng nếu uống quá nhiều rượu thì sẽ rất hại. Còn những người bị bệnh gan lại uống rượu trong một thời gian dài thì đó chẳng khác gì hành động tự sát. Một khi gan đã có bệnh thì không nên uống một chút rượu nào cả.

Không nên uống thuốc bừa bãi

Khi tác dụng phụ của thuốc gây ra bệnh gan thì cơ thể bị sốt không rõ nguyên nhân, ngoài ra toàn thân có hiện tượng phát ban, người bị phù, ngứa ngáy, bên cạnh đó người bệnh sẽ có cảm giác chán ăn, khó chịu, buồn nôn, trướng bụng... Người bị bệnh gan cần đặc biệt chú ý khi uống các loại thuốc tránh thai và thuốc cảm cúm cũng phải hết sức chú ý. Chẳng hạn paracetamol có thể dẫn đến suy gan.

Không nên tức giận

“Nội tắc thương can”, câu đó có nghĩa là khi tức giận sẽ rất hại cho gan. Theo các nhà miễn dịch học thì khi tức giận, hệ miễn dịch của cơ thể sẽ hoạt động kém đi và làm tổn thương đến gan. Do vậy, những người bị mắc bệnh gan nhất thiết không nên nóng giận nhiều.

Kiêng khem trong ăn uống

Nên tránh ăn những thức ăn không còn tươi, bao gồm các loại thực phẩm lên men, có thuốc bảo quản, có phẩm màu công nghiệp, thức ăn hun khói... Các loại thực vật có dầu, có tính cay hoặc các loại hoa quả như: mãng cầu, vải, long nhãn... cũng không nên ăn nhiều.

Thuốc bổ gan không hẳn thật sự có ích

Muốn hết mỏi mệt bằng thuốc bổ gan là một quan niệm hết sức sai lầm, đại đa số các loại thuốc bổ gan đều có chứa chất kích thích, do đó sẽ đem lại cho chúng ta một sự hưng phấn giả tạo. Do vậy chỉ dùng thuốc bổ gan khi có chỉ định của bác sĩ.

Cách phòng chống viêm gan

Tiêm vaccin phòng viêm gan là một trong những cách tích cực nhất để phòng chống bệnh viêm gan. Những điều quan trọng khác cần phải chú ý là tránh các nguồn lây nhiễm ngay, ví dụ như tránh hoặc hết sức cẩn thận khi phải truyền máu, xăm mi, không dùng chung bàn chải, dùng chung dao cạo râu... Cần sử dụng kim tiêm một lần, kim châm cứu riêng...

Duy trì việc kiểm tra gan định kỳ

Hằng năm nên đi làm các xét nghiệm về máu một lần để xem các chỉ số của gan. Những người đã bị mắc bệnh gan thì nên chấp hành nghiêm chỉnh lời khuyên của bác sĩ, kiên trì uống thuốc, không nên vì bệnh tình tiến triển chậm mà sốt ruột đổi bác sĩ, đổi thuốc điều trị.