Nguyên Tắc Tự Nguyện Trong Chế Định Ly Hôn

Hiến pháp là cơ sở pháp lý cho chế độ hôn nhân và gia đình ở Việt Nam. Hiến pháp năm 2013 quy định tại Điều 36 khoản 1: “1. Nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn. Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau”.

Nguyên tắc tự nguyện trong chế định ly hôn

Luật hôn nhân và gia đình 2014 đã quy định  những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình. Trong đó, khoản 1 Điều 2 quy định “Hôn nhân tự

Hôn nhân tự nguyện bao hàm cả hai khía cạnh, đảm bảo quyền tự do kết hôn và tự do ly hôn. Xuất phát từ tình yêu được coi là cơ sở của hôn nhân cho nên việc quyết định lựa chọn người bạn đời và đi đến hôn nhân phải là việc  của  bản thân hai bên nam  nữ. Mặt khác, khi tình yêu giữa hai bên nam nữ không còn nữa thì việc đảm bảo cho họ được tự do ly hôn lại thực sự cần thiết vì như vậy là giải phóng cho họ. Luật hôn nhân và gia đình của Nhà nước ta đã ghi nhận nguyên tắc hôn nhân tự nguyện  là một trong những nguyên tắc cơ bản của Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam, trên cơ sở này vợ, chồng được bình đẳng trong việc thực hiện quyền ly hôn theo quy định của pháp luật.

Sự tự nguyện trong ly hôn được thể hiện qua các nội dung:

Thứ nhất, việc ly hôn phải do một trong hai bên vợ chồng tự mình quyết định, không chịu sự tác động của bên kia hoặc của bất kỳ cá nhân nào khác. Trường hợp thuận tình ly hôn được quy định tại Điều 55 Luật hôn nhân và gia đình: Nếu xét thấy hai bên thật sự tự nguyện ly hôn và đã thỏa thuận về việc chia tài sản, việc trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con trên cơ sở bảo đảm quyền lợi chính đáng của vợ và con thì Tòa án công nhận thuận tình ly hôn; nếu không thỏa thuận được hoặc có thỏa thuận nhưng không bảo đảm quyền lợi chính đáng của vợ và con thì Tòa án giải quyết việc ly hôn. Trường hợp ly hôn theo yêu cầu của một bên, khi một bên vợ hoặc chồng tự nguyện và có đủ căn cứ quy định tại Điều 55 Luật Hôn nhân và gia đình thì họ có quyền yêu cầu ly hôn.

Thứ hai, sự tự nguyện của các bên trong ly hôn phải được biểu hiện ra bên ngoài thông qua thủ tục yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn. Thủ tục đối với từng trường hợp ly hôn đơn phương hay thuận tình ly hôn là khác nhau.

Tuy nhiên,  trường hợp đặc biệt: người thứ ba có quyền yêu cầu giải quyết ly hôn đó là trường hợp được quy định tại khoản 2 Điều 51 Luật Hôn nhân và gia đình thì cha mẹ hoặc người thân thích khác có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn khi một bên vợ, chồng do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, đồng thời là nạn nhân của bạo lực gia đình do chồng, vợ của họ gây ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của họ. Trường hợp này, vợ hoặc chồng không tự mình yêu cầu giải quyết ly hôn do họ bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình.