Vấn Đề Mua Huyết Thanh Viêm Gan B, Hepapic

Tiêm ngừa văcxin cho trẻ ở Bệnh viện Từ Dũ - Ảnh: N.C.T.Có nên chích ngừa văcxin viêm gan siêu vi (VGSV) B cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ sau sinh? Nhiều bà mẹ lo lắng đặt câu hỏi khi biết có trẻ sơ sinh bị tử vong sau chích ngừa văcxin VGSV B. Các bác sĩ có ý kiến thế nào về vấn đề này?

VN nhiễm siêu vi B cao

Bác sĩ (BS) Nguyễn Ngọc Anh Tuấn - Viện Pasteur TP.HCM - dẫn nguồn từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết hiện nay trên thế giới có hơn 2 tỉ người đã từng bị nhiễm siêu vi B. Trong đó có 350-400 triệu người đang mang siêu vi B mãn tính. Hằng năm có khoảng 500.000-700.000 trường hợp tử vong vì các bệnh có liên quan đến nhiễm siêu vi B mãn tính là xơ gan, ung thư gan.

Khu vực có tỉ lệ nhiễm siêu vi B cao nhất hiện nay là châu Phi, Đông Nam Á, Tây Thái Bình Dương, với khoảng 8-20% dân số. Tại những vùng này, con đường lây nhiễm VGSV B nhiều nhất là từ mẹ sang con, kế đến là lây nhiễm ở lứa tuổi dưới năm tuổi. Trong khi ở các vùng khác, nguy cơ lây nhiễm chính lại là qua quan hệ tình dục, qua các dụng cụ bén nhọn có dính máu và dịch tiết làm rách da, niêm mạc. Lây qua máu và các loại huyết phẩm ngày càng giảm dần do các cơ sở y tế đã kiểm soát tốt.

VN là vùng lưu hành VGSV B cao, với tỉ lệ mang HBsAg khoảng 8-20% dân số. Mỗi năm, nước ta có khoảng 2 triệu phụ nữ mang thai, trong đó số phụ nữ mang thai đang mang mầm bệnh khá nhiều nên nguy cơ lây nhiễm cho trẻ sơ sinh cao. Hầu hết trẻ sơ sinh bị nhiễm siêu vi B từ mẹ sẽ trở thành người mang mầm bệnh mãn tính, và có nguy cơ tiến triển đến xơ gan, ung thư gan trong tương lai. Vì vậy, biện pháp phòng chống làm giảm tỉ lệ nhiễm bệnh hiệu quả là chích ngừa văcxin.

Tiêm trong 24 giờ sau sinh là cần thiết

Theo BS Anh Tuấn, lịch chủng ngừa VGSV B rất linh hoạt và có nhiều phác đồ khác nhau. Việc chọn lựa phác đồ nào tùy thuộc vào tình hình dịch tễ và chiến lược của mỗi quốc gia, nhưng hiệu quả phòng bệnh của các phác đồ là tương đương nhau. Lịch tiêm chuẩn cho người lớn và trẻ lớn là: 0-1-6 tháng. Ngoài ra còn có các phác đồ nhanh như: 0-1-2 tháng và nhắc lại sau 12 tháng; 0-7-21 ngày và nhắc lại sau 12 tháng. Phác đồ nhanh được áp dụng trong những trường hợp cần có miễn dịch nhanh để phòng lây nhiễm bệnh.

Với những trẻ có mẹ bị nhiễm VGSV B thì phải chích sớm trong vòng 24 giờ đầu sau sinh mới đảm bảo bảo vệ cho trẻ. Trong khi đó, BS Nguyễn Đắc Thọ - phó giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng TP.HCM - cho biết ở VN, phác đồ chích ngừa VGSV B được Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia khuyến cáo theo phác đồ của WHO là 0 (trong 24 giờ đầu sau sinh) - 2-4 tháng tuổi.

BS Anh Tuấn cho biết đối với trẻ nhỏ, để thuận tiện cho người tiêm chủng, văcxin VGSV B được lồng ghép vào chương trình tiêm mở rộng. Liều đầu tiên được tiêm sau khi sinh và các liều còn lại sẽ được tiêm cùng lúc với văcxin ngừa bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt, và hiện tại đã có những dạng văcxin chứa phối hợp cùng lúc ngừa được cả sáu bệnh này.

Tại các nước có tần suất mắc bệnh cao trên 8%, WHO khuyến cáo nên tiêm liều đầu tiên ngay sau sinh. Đặc biệt là con của những bà mẹ có HBsAg dương tính thì liều đầu tiên cần được tiêm ngay trong vòng 24 giờ đầu sau sinh và chỉ dùng văcxin đơn giá, không được dùng văcxin phối hợp. Việc tiêm ngừa sớm văcxin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ đầu có thể ngăn chặn hầu hết các trường hợp nhiễm viêm gan B.

Với các trường hợp khác, việc tiêm liều đầu tiên có thể muộn hơn trong vòng một tuần hoặc có thể đến một tháng sau sinh. Đối với những trẻ sinh ra có cân nặng dưới 2kg, việc tiêm văcxin liều đầu được khuyến cáo nên dời lại sau một tháng hoặc cho đến khi trẻ có đủ cân nặng trên 2,8kg.

Các lần tiêm sau có thể tiêm cùng lúc với văcxin bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt và có thể dùng văcxin đơn giá hoặc văcxin kết hợp. Tạo miễn dịch cơ bản chỉ cần 3 hoặc 4 mũi thuốc chủng ngừa là đủ, không cần tiêm nhắc lại. Khoảng cách giữa các lần tiêm cũng cho phép dao động trong khoảng thời gian khá dài: giữa liều 1 đến liều 2 có thể dao động từ 1-4 tháng, giữa liều 2 đến liều 3 có thể dao động từ 6-18 tháng. Do đó việc tiêm trễ hơn lịch qui định vài ngày đến 1-2 tháng là hoàn toàn chấp nhận được.

Đối với VGSV B, khi đang tiêm loại văcxin này, ví dụ như đã tiêm văcxin Euvax-B của Hãng LG, Hàn Quốc mà vì một lý do nào đó trong lần tiêm sau không có loại văcxin này nữa thì hoàn toàn có thể chuyển đổi qua loại văcxin khác có cùng chủng loại, ví dụ như Engerix-B hoặc HBvax-pro... vì hiệu quả bảo vệ là như nhau.

Chú ý chống chỉ định

Tuy nhiên, theo BS Phan Thị Hiền Thu - phòng khám Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM, việc chích ngừa văcxin cũng có chống chỉ định với một số trường hợp. Cụ thể, chống chỉ định tạm thời với người đang sốt cao; đang mắc các bệnh nhiễm khuẩn cấp tính nặng; đang bị nhiều mụn mủ ngoài da, đang bị chàm; đang sử dụng liệu pháp corticoide dài hạn (đang điều trị các bệnh khớp, bệnh lý thận...). Chống chỉ định lâu dài với người đang có bệnh ung thư; người đang có bệnh suy giảm miễn dịch bẩm sinh hoặc mắc phải.

Ngoài ra, cần lưu ý chống chỉ định chích ngừa với các đối tượng đặc biệt như: đối với trẻ sinh non: hoãn mũi chích lao và VGSV B lần đầu cho đến khi trẻ được tròn một tháng tuổi; đối với trẻ suy dinh dưỡng nặng: không chủng ngừa sởi cho đến khi nào trẻ hết suy dinh dưỡng nặng; đối với những người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch: chống chỉ định với các văcxin sống giảm độc lực.

Tuy nhiên, các văcxin bất hoạt cũng chỉ sử dụng được trong một số trường hợp và đáp ứng miễn dịch sẽ kém hơn so với người khỏe mạnh; đối với trẻ bị bệnh tim bẩm sinh: có thể chủng ngừa an toàn nếu bệnh đang ở giai đoạn ổn định; đối với trẻ bị bệnh tim mắc phải do khớp: chỉ chích ngừa khi hết quá trình viêm; đối với trẻ có phản ứng mạnh ở lần tiêm trước như sốc phản vệ, co giật, sốt cao kéo dài... thì phải báo với BS và nên được chích trong bệnh viện để có sẵn các phương tiện cấp cứu triệt để hơn.