Lá É

ĐÔI ĐIỀU VỀ LÁ É

Vietnamese named : Trà Tiên, Hương Thảo, Tiến Thực, Húng lông, Húng Quế lông, É.
English names : Sweet Basil
Scientist name : Ocimum basilicum Linn. var. pilosum (Willd.) Benth.
Synonyms :
Family : Lamiaceae. Họ Hoa Môi

É hay còn gọi là é trắng, trà tiên, tiến thực, danh pháp khoa học Ocimum basilicum L. var. pilosum (Willd.) Benth.

Mô tả

É là một loài cây nhỏ sống hàng năm, thân phân nhánh ngay từ gốc tạo thành cây bụi cao từ 0,5-1m hoặc hơn, thân vuông. Lá mọc đơn đối chéo chữ thập, không có lá kèm. Mỗi quả chứa một hạt, quả hình bầu dục, nhẵn, màu xám đen, khi cho vào nước thì hút nước tạo thành màng nhầy trắng bọc bên ngoài hạt.
Về hình thái, trà tiên giống húng quế, chỉ khác phía trên có nhiều cành, lá và hoa đều có lông, do vậy mà có tên pilosum (lông mềm thưa).

Cây có tên là tiến thực vì ăn ngon và được tiến vua chúa dùng.

Thành phần hóa học

Hạt chứa khoảng 5% nước, 3-4% chất vô cơ và chất nhầy. Thủy phân chất nhầy sẽ được galacturonic, arabinoza, galactoza.
Toàn thân chứa 2,5 đến 3,5% tinh dầu tươi. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là citral với tỉ lệ 56%, ngoài ra còn khoảng hơn 20 chất khác (Nguyễn Thị Tâm và Võ Thị Hương, Hà Nội, 1977).

Công dụng

Hạt trà tiên là vị thuốc mát, nhuận tràng thường dùng dạng hãm, có thể ngâm trong nước hoặc nấu thành chè.
Lá và cây dùng dạng hãm hay sắc có thể chữa cảm cúm và hoTrà tiên (Ocimum basilicum L. var. pilosum (Willd.) Benth.) thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae), tên khác là tiến thực, rau húng lông, húng quế lông, là một cây thảo nhỏ, sống lâu năm, cao chừng 50cm.

Thân và cành vuông, màu lục nhạt, có lông thưa. Lá mọc đối, hình bầu dục, dài 5-6cm, rộng 2-3cm, gốc tròn, đầu nhọn, mép khía răng, hai mặt đều có lông ở gân, mặt dưới dày hơn và có những điểm tuyến rất nhỏ và rõ. Vò ra thấy có mùi sả.

Cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành xim gồm nhiều hoa màu trắng xếp thành vòng rất sít nhau; đài mọc thõng xuống rồi cong lên, có ống ngắn hình chuông – 5 răng không đều phủ đầy lông thô; tràng có ống cong và cánh tròn chia hai môi; nhị vượt ra ngoài ống tràng.

Quả bế nhỏ, có đài tồn tại và 4 hạt màu xám đen.

Mùa hoa quả: tháng 7-8.

Ngày trước, trà tiên được trồng làm gia vị, thức ăn tiến vua chúa, quan lại và nhà thờ (nên có tên là tiến thực), nay được dùng chủ yếu làm thuốc chữa bệnh. Bộ phận dùng là cành và lá, thu hái khi cây chưa có hoa hoặc có ít nụ hoa; hạt lấy ở những quả già và tinh dầu cắt kéo từ lá. Toàn cây trà tiên chứa tinh dầu với hàm lượng từ 2,5-3%, có thể đến 5%. Hàm lượng tinh dầu cao nhất vào lúc cây ra hoa. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là citral với tỷ lệ 56-75% và nhiều chất khác. Ngoài ra, cây còn chứa các polyphenol, flavonoid, thymol, quercetin, acid cafeio, acid rosmarimic.

Dược liệu trà tiên có vị cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng phát hãn, giải biểu, khu phong, lợi thấp, tán ứ, chỉ thống.

- Chữa cảm, cúm, sốt, đau đầu: Lá trà tiên để tươi 20-30g, dùng riêng hoặc phối hợp với nhiều loại lá thơm khác như lá bưởi, lá chanh, cúc tần, hương nhu…, mỗi thứ 10g, nấu nước xông cho ra mồ hôi.

- Chữa đau bụng, trướng bụng, ăn không tiêu, nôn mửa: Cành lá trà tiên phơi khô, cắt nhỏ, 10-20g, hãm nước uống trong ngày.

- Chữa viêm lợi, chảy máu chân răng, tưa lưỡi: Lá trà tiên tươi rửa sạch, ép cùng với lớp vỏ lụa ở mặt trong vỏ cây sổ (lượng mỗi thứ 30g). Ngậm nhiều lần trong ngày.

- Chữa táo bón: Hạt trà tiên 4-12g, ngâm vào 100ml nước ấm đến khi bên ngoài hạt có một lớp nhầy màu trắng bao quanh như thạch trân châu. Thêm đường, khuấy đều mà uống.

- Chữa viêm thận, viêm bàng quang, đái rắt, đái buốt: Tinh dầu trà tiên, 3-6 giọt, pha với sirô và nước thành nhũ tương, uống trong ngày.

Tinh dầu trà tiên còn là mặt hàng có giá trị xuất khẩu cao vì từ citral trong tinh dầu, người ta đã tổng hợp ra một số chất quan trọng như citronelal, cineol, anpha và beta-ionon, cũng được dùng phô biến trong ngành y dược.


.