Vì sao bị tăng tiết mồ hôi?
Sự bài tiết mồ hôi là một hiện tượng sinh lý, chỉ khi nào việc bài tiết này vượt xa mức bình thường gọi là tăng tiết mồ hôi.
Các rối lọan tăng tiết mồ hôi này khác với các quan niệm trước đây, là tương đối thường gặp(chiếm 0,5% đến 1% dân số). Tăng tiết mồ hôi thường kín đáo, người bị mồ hôi nhiều thường hay mang theo mình khăn tay, hoặc để trong ngăn kéo, hoặc thay vớ thường xuyên cho đến khi họ hoàn toàn không muốn tham gia hoạt động xã hội.
Tuyến mồ hôi của người có tăng tiết mồ hôi không có sự thay đổi đáng kể so với người bình thường.
Vị trí thường ra nhiều mồ hôi:
· Bàn chân 83% trường hợp
· Nách 53%
· Mặt 1%
· Cổ, thân, tay 12%
Tuy nhiên, bàn chân và tay cũng thường tương đương nhau
CÁC YẾU TỐ LÂM SÀNG KẾT HỢP VỚI TĂNG TIẾT MỒ HÔI
a) Tím đầu chi
b) Các rối loạn phối hợp ở da
c) Nhiễm trùng: nấm, vi khuẩn nhất là ở chi và ẩm ướt chân do ngâm nước.
d) Chàm thường kết hợp, nhất là ở bàn tay, thường không có mối quan hệ nhân quả rõ ràng.
e) Mồ hôi nặng mùi là do vi khuẩn trên da tạo ra.
Các vấn đề tâm lý-xã hội-nghề nghiệp
a) Bất lợi trong quan hệ xã hội: thường là ở phụ nữ : tăng tiết mồ hôi tay đôi khi cản trở các mối quan hệ xã hội do mồ hôi nặng mùi gây ra, nhất là ra mồ hôi lòng bàn tay là một bất lợi thật sự trong quan hệ xã hội, nhất là những người thường xuyên phải bắt tay trong giao tiếp hàng ngày.
b) Bất lợi trong nghề nghiệp: ra mồ hôi lòng bàn tay nhiều có thể ảnh hưởng đến họat động của một số nghề như: thư ký, họa sĩ, nghề điện tử, nghề kim hoàn, thợ sửa đồng hồ, học sinh-sinh viên, nhạc sĩ….
c) Ảnh hưởng về mặt tâm lý: thường những người ra mồ hôi nhiều khó khăn trong việc đương đầu với stress và thường cần hỗ trợ về mặt tâm lý.
Chẩn đoán tăng tiết mồ hôi vô căn.
Tăng tiết mồ hôi nhiều có thể là triệu chứng của bệnh lý toàn thân (sốt, cường giáp, tiểu đường…). Trong trường hợp này, điều trị là tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra, cần có ý kiến của thầy thuốc.
Thực tế, tăng tiết mồ hôi lòng bàn tay 2 bên nặng lên khi xúc động, gặp ở người trẻ, khỏe mạnh và không khó khăn gì trong việc chẩn đoán.
BÀI TIẾT MỒ HÔI
Sự bài tiết mồ hôi giữ vai trò quan trọng trong điều hòa nhiệt độ của cơ thể. Ra mồ hôi giúp duy trì nhiệt độ cơ thể được ổn định, mặc dù có sự thay đổi nhiệt độ môi trường bên ngoài.
Các tuyến bài tiết mồ hôi.
Có hai loại tuyến mồ hôi: tuyến tạo chất mồ hôi và tuyến tạo mùi cho mồ hôi. Chỉ có tuyến bài tiết chất mồ hôi mới có vai trò điều hòa nhiệt độ cơ thể, nó chỉ có riêng ở người, khác với tuyến bài tiết mùi để thu hút bạn tình chỉ tìm thấy ở loài vật.
Có khoảng 3 triệu tuyến bài tiết chất mồ hôi rãi rác khắp cơ thể, ngoại trừ một số vùng không có tuyến bài tiết chất mồ hôi như: hậu môn, miệng, cơ quan sinh dục.
a) Mô học: đó là những tuyến ngoại tiết hình cuộn đơn giản.
Tuyến này bao gồm những thành phần: thành phần bài tiết là một ống cuộn tròn, nằm sâu trong biểu bì, hình khối đơn giản. Các tế bào sắp xếp trên một phiến đáy, cách nhau bởi những tế bào cơ biểu bì.
Ống ngọai tiết có đường đi xoắn ốc. Phần bên trong nội bì của ống này được lót bởi những tế bào hình trụ, được chia làm 2 tầng. Đường đi bên trong nội bì của ống ngoại tiết không có thành riêng. Đường kính trung bình của ống này là khoảng 5-10 micron.
b) Phân bố mạch máu:
Có nhiều mao mạch từ hệ mao mạch hạ bì được phân chia thành những nhánh nhỏ, tạo nên mạng lưới bao quanh phần bài tiết của tuyến mồ hôi.
Sinh lý của sự bài tiết mồ hôi
Cơ chế kiểm soát sự bài tiết tuyến mồ hôi.
Tuyến mồ hôi được kiểm soát bởi hai cơ chế: cơ chế thần kinh và thể dịch.
A/ Cơ chế thần kinh : thần kinh bài tiết mồ hôi và hệ thần kinh bên dưới. Thần kinh trực tiếp kích thích sự bài tiết mồ hôi.
a) Thần kinh điều khiển sự bài tiết mồ hôi tạo nên một mạng lưới sợi phong phú xung quanh tuyến bài tiết. Một phần chi phối vào các tế bào bài tiết và một số khác thì phân bố vào tế bào vận động. Hệ thống giao cảm kiểm sóat sự bài tiết mồ hôi. Các tuyến có thể bị kích thích đồng thời bởi chất kháng cholinergic và adrénergique a, b.
b) Các trung tâm ở tủy sống và não: trung tâm chính nằm ở vùng dưới đồi. Trung tâm này có những rể bụng tủy sống, tạo nên một điểm tiếp nối của hạch giao cảm xung quanh đốt sống.
Các sợi hậu hạch sử dụng sợi thần kinh đốt sống tương ứng để phân bố vào các tuyến bài tiết mồ hôi tương ứng.
Các hạch từ D1 đến D4 chi phối các tuyến mồ hôi ở đầu và cổ. Từ D2 đến D8 chi phối cho chi trên, từ D6 đến D10 chi phối sự bài tiết mồ hôi cho thân mình, còn D11 và D12 chi phối bài tiết mồ hôi cho chi dưới. Những đường hướng tâm được kích thích bởi thể tiếp giữ nhạy cảm với nhiệt độ trung tâm và nhiệt độ da. Lượng mồi hôi bài tiết cũng chịu sự chi phối bởi những thông số sinh lý bởi những vùng lân cận ngay sát bên tuyến mồ hôi. Các tuyến này bị kích thích khi nhiệt độ tăng lên 5 0 C . Giảm nhiệt độ tại chỗ của da, giảm độ ẩm và dòng máu tại chỗ sẽ làm giảm họat động của tuyến liên quan. Cơ thể thiếu nước sẽ làm giảm lượng bài tiết mồ hôi chung.
B-Cơ chể thể dịch(hormone)
Cơ chế này chủ yếu tác động trên thành phần bài tiết mồ hôi, cho phép sự bài tiết mồ hôi giúp duy trì cân bằng nước-điện giải.
Thành phần của mồ hôi
Mồ hôi là một dung dịch muối nhược trương(99% là nước). Thành phần dung dịch này sẽ thay đổi tùy thuộc vị trí, điều kiện đổi mới, kiểu kích thích bài tiết và sự đáp ứng của từng người.
Các yếu tố kích thích sự bài tiết mồ hôi.
1. Nhiệt độ: có liên quan đến số lượng tuyến mồ hôi bị kích thích, và sự gia tăng kích thước của mỗi tuyến. Đại khái, là thân mình chiếm 50% lượng mồ hôi bài tiết bởi nhiệt, chi dưới chiếm 25%, và 25% còn lại là do chi trên và đầu. Một số vùng đặc biệt tuyến mồ hôi hoạt động rất mạnh như : trán, lưng và giữa ngực. Do đó, thân mình tham gia trước tiên vào sự đáp ứng bài tiết mồ hôi do nhiệt.
2. Do tâm lý: chỉ xuất hiện khi bị stress do cảm xúc, còn gọi là “lạnh toát mồ hôi”. Sư bài tiết mồ hôi này có nguồn gốc trung ương, xảy ra rất nhanh( dưới 20 giây), liên quan đến sự co thắt của các tuyến bài tiết mồ hôi. Vị trí xuất hiện cũng rất đặc biệt, thường là lòng bàn tay, háng, nách. Tuy nhiên, khi nhiệt độ môi trường cao trên 310C thì ra mồ hôi cũng có thể là khắp người.
3. Do vị giác: thường xảy ra ở người bình thường khi ăn ớt cay. Mồ hôi đầu tiên bài tiết ở mặt, lan ra cổ, đôi lúc lan đến phần trên thân mình, phụ thuộc vào cung phản xạ tủy.