Các danh nhân và văn hóa của phường Đồng Nguyên?

Xưa kia, vùng đất Đồng Nguyên nằm giữa hai bờ sông Tiêu Tương cổ gắn với huyền tích Trương Chi nổi tiếng. Dòng sông này đã bị bồi lấp từ lâu, ngày nay trên địa bàn Đồng Nguyên vẫn còn một số địa danh mang dấu tích cổ xưa như Câu Ván Tam Lư, Vịnh Cầu, làng Sậy (tức đầm sậy). Nằm giữa khu vực được khẳng định là một trong những cái nôi của người Việt cổ, vùng đất Đồng Nguyên đã được con người chọn làm địa bàn địa định cư. Các làng ở Đồng Nguyên đều có lịch sử lâu đời, từ thuở bình minh của lịch sử dân tộc, nơi đây đã trở thành điểm dừng chân của dòng người Việt cổ trong quá trình thiên di từ vùng rừng núi phía Bắc về chinh phục đồng bằng châu thổ sông Hồng. Điều đó được thể hiện ở các gia phả, thần phả, bia ký, cả những câu chuyện dân gian, truyền thuyết được hình thành và lưu truyền trong nhân dân đã khắc hoạ nên tiến trình lập làng ở Đồng Nguyên. Cùng với quá trình hình thành và phát triển của làng xã, dân số Đồng Nguyên ngày một tăng nhanh cả về số lượng và chất lượng. Đến nay trở thành một phường có dân số lớn của Thị xã Từ Sơn.

Tồn tại và phát triển trong tiến trình lịch sử, đến nay tên gọi, địa giới hành chính và diện mạo của Phường Đồng Nguyên đã có nhiều thay đổi: Thời Hùng Vương xa xưa vùng đất Đồng Nguyên thuộc Bộ Vũ Ninh của Nhà nước Văn Lang Âu lạc. Thời Bắc thuộc, nằm trong quận Giao Chỉ; thời Tiền Lê thuộc Châu Cổ Pháp. Thời Lý thuộc Phủ Thiên Đức. Thời Trần thuộc Châu Vũ Ninh và thời hậu Lê thuộc huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn. Từ năm Hồng Đức thứ 21 (1490), đến cuối thế kỷ 18, vùng đất Đồng Nguyên có 4 làng (xã) gồm: Cẩm Chương, Lễ Xuyên, Tam Lư, Vịnh Cầu thuộc tổng Tam Sơn, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc. Đến thời Gia Long (1802-1819) Vùng đất Đồng Nguyên có các làng Vịnh Cầu, Lễ Xuyên, Tam lư, Cẩm Chương thuộc Tổng Tam Sơn và làng Thụ Chương thuộc Tổng Phù Lưu huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc. Từ Thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, các làng xã ở Đồng Nguyên chỉ có một số thay đổi nhỏ về địa danh và địa giới hành chính.

Ngày 9/7/1949, Uỷ ban Kháng chiến Hành chính Liên khu I ban hành Quyết định số 422 PC/2 hợp nhất hai xã Cẩm Giang và Lư Vĩnh Xuyên thành xã Đồng Nguyên thuộc huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ngày 27/10/1962, Quốc hội khoá II ra Nghị quyết hợp nhất hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang thành tỉnh Hà Bắc.

Ngày 14/3/1963, Hội đồng chính phủ ban hành Quyết định số 25/QĐ hợp nhất huyện Từ Sơn và Tiên Du thành huyện Tiên Sơn, Xã Đồng Nguyên thuộc huyện Tiên Sơn tỉnh Hà Bắc.

Ngày 6/11/1996, Quốc hội khoá IX đã phê chuẩn việc tách tỉnh Hà Bắc thành hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang. Ngày 9/8/1999, Chính phủ ban hành Quyết định số 68/CP tách huyện Tiên Sơn thành hai huyện Từ Sơn và Tiên Du. Xã Đồng Nguyên nằm huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Đến ngày 24/9/2008 Chính phủ ban hành Nghị định 01/NĐ-CP thành lập Thị xã Từ Sơn và các Phường thuộc thị xã Từ Sơn. Xã Đồng Nguyên sau khi chuyển thôn Xuân Thụ và một phần phố mới sang Đông Ngàn; các thôn còn lại trở thành Phường Đồng Nguyên gồm Cẩm Giang, Vĩnh Kiều, Nguyễn Giáo, Tam Lư, Lễ Xuyên và khu phố mới.